adm1

Nina J. Kirjukova

TAPISERIE

Wstęp

Tapiscrie ścienne to monumentalne tkaniny dekoracyjne z przedstawieniami figuralnymi (tematyka biblijna, hagiograficzna, mitologiczna, historyczna), roślin no-krajo-brazowymi (werdiura kwiatowa, leśna, pejzaże), bądź heraldycznymi. Są to tkaniny jednostronne, wielobarwne, wykonane techniką tapiserską przeważnie z wełny, czasem z dodatkiem jedwabiu i nici metalowych.

Kolekcja zachodnioeuropejskich tapiscrii z Państwowego Ermitażu w Sankt Petersburgu może konkurować ze zbiorami najsłynniejszych muzeów Europy Zachodniej. Mimo iż nie daje ona możliwości prześledzenia wcześniejszych okresów rozwoju tapi-serstwa, wobec braku tkanin z XII-XIV w., zawiera jednak bardzo interesujące przykłady i wzory datowane na koniec XV i początek XVI w. W Ermitażu przechowywane są stosunkowo rzadkie niemieckie, flamandzkie i francuskie tkaniny z tego okresu oraz flamandzkie tapiscrie z drugiej połowy XVI w. Jednak trzonem kolekcji są francuskie i flamandzkie gobeliny z XVII i XVIII w. Nieliczne, ale bardzo interesujące egzemplarze francuskie, angielskie i niemieckie prezentują poziom tkactwa gobelinowego wytwórni zachodnioeuropejskich XLX w.

Istniejąca w obecnym kształcie kolekcja uformowała się po 1917 r. Złożyły się na nią tapiscrie zdobywane w ciągu dwóch wieków przez carów rosyjskich lub otrzymywane przez nich jako dyplomatyczne dary, a także licznie znacjonalizowane zbiory prywatne. Najwcześniejsze przykłady tkanin, datowane na wiek XV i XVI, pozyskane zostały ze zbiorów dawnego Muzeum Szkoły Artystyczno-Przemysłowej, założonego w 1879 r. przez barona Aleksandra Ludwi-gowicza Slieglitza. Kolekcja tapiscrii z muzeum Stieglitza została skompletowana na przełomie XIX i XX w. Znalazły się w niej zachodnioeuropejskie tkaniny nabyte na aukcjach Wiednia i Paryża, w tym unikatowe przykłady flamandzkich, francuskich i niemieckich arrasów z końca XV i początku XVI w., a także interesujące serie oraz pojedyncze gobeliny z XVII i XVIII w.

Kolekcja tkanin Ermitażu stale się powiększa. W drugiej połowie minionego wieku nabyto ponad pięćdziesiąt tapiscrii z drugiej połowy XVI oraz XVII i XVIII stulecia.

Na wystawie w Muzeum Zamkowym w Malborku zaprezentowano dziesięć flamandzkich i francuskich dziel z XVI i XVII w., wyraziście charakteryzujących sztukę tapi-serską tego okresu. Zapoczątkowane w Europie Zachodniej na przełomie XI i XII w. wytwórstwo tapiscrii ściennych szybko rozpowszechniło się, znajdując szerokie praktyczne i dekoracyjne zastosowanie we wnętrzach zamkowych, pałacowych bądź kościelnych. Tkaniny zastępowały malowidła

131