bio~
0

I'oz li. i me lozmies/e/enlli otuobiiików w zajmowanej pizc-sii/cni może ułatwić ocenę gęNloMl |»<>pulaicji (ryt:. 1.23). Wyróżnia sic następujące spoitoby lo/inics/ezcnia (rozkładu przestrzennego osobników):

r r

^r

_r r r _r. er r c^r c

a)    skupiskowc - najczyściej spotykane w przyrodzie, występuje w zróżnicowanych środowiskach, w pewnym zakresie zależy także od sposobu rozrodu;

b)    losowe - rzadko spotykane, zazwyczaj w środowiskach bardzo jednorodnych. nieco czyściej u bezkręgowców;

e) równomierne-czysto spotykane w układach kształtowanych przez człowieka, ale zdarza siy także w war linkach względnie naturalnych, szczególnie w sytuacjach ostrej konkurencji o przestrzeń i pokarm (np. kaktusy na pustyni, pająki budujące sieci);

d) wyspowe rzadko spotykane, wynikające zazwyczaj / kontrastowego charakteru środowiska (np. wyspowego rozmieszczenia nisz pokarmowych).

UW

Kyc. 1.23. Pod nawowe todzajc rozmie\z<zenia osobni ł.iV.Y w obro hie arejłn populacji; d sk. p skowc; b - losowi*, i •ówriomieirc; d - wysf .HWW>

M.ig.i: Warto wiedzieć, że czysto - w miary wzrostu gęstości populacji danego gatunku - może następować zjawisko zmiany rozkładu przestrzennego: od skupiskowego. przez losowy, do równomiernego. U niektórych zwierząt (choćby wybranych owadów) rozkład losowy może dotyczyć par osobników.

Struktura wiekowa oznacza udział różnych grup wiekowych w populacji. < irupy wiekowe i*ż. u a wyróżnić w sposób opisowy lub matematyczny. W systemie opisowym określa siy gru-osolmików na podstawie kryteriów rozwojowych, na przykład:

osobniki: młodociane, dojrzałe, starzejące siy; okresy: przed rozrodczy*, rozrodczy, porozrodczy; stadia rozwojowe: jajo. larwa, poczwarka. imago;

fazy rozwojowe: uprawa lub nalot, młodnik, tyczkowina, drągowina, drzewostan dojrzewający, drzewostan dojrzały, starodrzew.

Sposób matematyczny to podział na klasy wieku na podstawie kryteriów liczbowych.

,v.kj.i: Sposoby opisowe stosujemy najczyściej w odniesieniu do tych populacji, w których trudno jest dokładnie ustalić wiek badanych osobników (rozmiary ciała nie zawsze sij miarą wieku).

Wyniki zliczania osobników w poszczególnych klasach (bądź stadiach) przedstawia siy postaci piramid wieku fryc. 1.24. s. 23). Podstawowe piramidy wiekowe charakteryzują trzy py populacji:

rozwijających siy (progresywnych), i ustabilizowanych, wymierających (regresy witych}.

Sirukliira płciowa oznacza procentowy udział samców i samic w populacji.

•    • Istnieją populacje parlcnogcnclycznc. czyli oparte na pokoleniach jctlnoplcinwycli

(np. insz.yca przybyszkn daglczjowa).

.u ukturę płciową, oprócz biologicznych właściwości gatunku, wpływają takie czynniki,

..I. v i mika rozwojowa gatunku i płci w cyklu rocznym, warunki pokarmowe i przestrzenne po-

t i ji Procentowy udział samców i samic w populacji, obserwowany w przyrodzie. może być n. w różnych częściach zasięgu gatunku, a nawet w różnych fragmentach biotopu populacji.

Mi-chnni/iny scalające populneję to czynniki, dzięki którym zachowuje ona odrębność • a innych populacji. Większość mccliauizniów wyróżniających populację zawiera sic

•    ,    . esach rozniiiażunia i zachowania (podtrzymania) gatunku. Dla rozrodu i wydania na

potonisiwa konieczne są między innymi:

■ ml/ w rlosw uwzq ędniające tozklid rAci opart*? iv» miitwMlycznych kluczAch wicia .tn/Uiwn populacji ro/wi ających się: b pir«trantJ*i d/\vonow*'itJ cb«vj|ctcry:#tyrz-j ustabilizowanych c p romidj w kształci* urty zapowiadająca rocpc* pooularji

11 oba iiosć osobników płci przeciwnej tego tmego gatunku dojrzałych cło czynno*

. i rozrodczych (rye. 1.25);

b) iiniicjęlność rozpoznania osobnika, co a i.jżc się z umiejętnością wysyłania in* i 'i imicji do otoczenia oraz przyswajania i ilormacji podanej przez inne osobniki;

i i .klojinośe do opieki nad potomstwem (Miatcgia selekcyjna typu „k") lub za-|iewuienic sobie następców (strategia selekcyjna typu ..r"J;

•    I) umiejętność lokalizowania nisz pokar

mowych przez osobniki żeńskie mające wydać na świat potomstwo i składanie jaj w tych miejscach lub w ich pobliżu;

¹ >«ja Powyższy punkt dotyczy zwłaszcza sytuacji, gdy samice nie opiekują się potomstwem.

ej instynktowne prowadzenie gromadnego życia;

'ej.uja: Formy gromadnego życia bywają różne i różnic się je określa (np. stada, ławice, związki rodzinne, związki towarzyskie, kolonie, społeczności}.

:) opanowywanie konkretnych terytoriów (rewirów) przez osobniki danej populacji (l/w. te-rylorializm).

23