CCF20081016056

Zmienna Wskaźniki

Dla jednych zmiennych wyszukiwanie wskaźników jest łatwiejsze, dlii innych trudniejsze i wymaga niekiedy sporego trudu. Najbardziej owoc nym sposobem typologii wskaźników do zmiennych jest zapoznanie sic z badaniami na podobne tematy, czyli z badaniami, które operowały podobnymi wskaźnikami. Oczywiście absolutnie obowiązującą postawił jest postawa krytyczna wobec stosowanych tu rozwiązań.

Na jedną jeszcze okoliczność pragnę zwrócić uwagę czytelnika. Jeśli z namysłem spojrzeć na sformułowane wskaźniki, wówczas widać wy raźnie, że po odpowiednich transformacjach gramatycznych i stylistyc/ nych jest to prawie gotowe tworzywo kwestionariusza, czyli pytania, które trzeba będzie tylko odpowiednio ustrukturalizować. I to jest także wielki sens tego zabiegu. Gwarantuje on, że nic ważnego nie zostanie w kwestio nariuszu pominięte.

9.2.8. Metody, techniki i narzędzia badawcze

Dotychczasowy przebieg naszego rozumowania w dużej mierze określa postępowanie w obecnej sytuacji. Przedmiot, cel badań, grupa badaw cza to czynniki, które wymuszają na nas określone decyzje. Warto pamiętać, że wszelki schematyzm w rozstrzygnięciach warsztatowych nic służy dobrze wynikom badań. Metody choć są poklasylikowane i zdeli niowane nie muszą występować w czystej laboratoryjnej formie. Techniki badawcze są owocniejsze jeśli się wzajemnie sprawdzają i uzupełniają.

Nie chodzi tu jedynie o przygotowanie kwestionariusza czy arkuszu obserwacji. Ten etap obejmuje przygotowanie całości warsztatu badaw czego ze wszystkimi szczegółami koniecznymi do sprawnego prowadzeniu badań. Rzeczą najistotniejszą jest wybór najbardziej właściwych technik pomiaru środowiska. Decyzja co do tego zależna jest od typu badań, celów

badawczych zawartych w hipotezach ludzi, których mamy badać i zjawisk, jakie pragniemy poznać. Tak np. w badaniach terenowych preferuje się lechniki werbalne, jak wywiad. Badania monograficzne częściej oparte są na analizach dokumentów. Badania diagnostyczne uzyskują większą rze-Iclność przy zastosowaniu eksperymentu pedagogicznego, badania wery-likacyjne znowu najczęściej posługują się obserwacją, wreszcie badaniom teoretycznym najbogatszego materiału przysparzają badanie dokumentów i metody historyczne.

Nie ma jednak reguł, według których można by przypisać określoną technikę określonemu typowi badań. Praktyka wykazuje, że do poznania postaw, sądów i opinii dobrze służą ankiety, wywiady do badania stosunków międzyludzkich - techniki socjometryczne, do poznania funkcjonowania instytucji czy placówek najlepiej służy analiza dokumentów. Bardziej szczegółowe badania wskazują, że np. w zakładzie pracy najodpowiedniejszą techniką jest ankieta, a na wsi wywiad ukryty nieformalny. Prowadzenie badań w środowisku wiejskim przy pomocy wywiadu jawnego lub ankiety standaryzowanej jest nietrafne. Onieśmiela badanego, wpływa hamująco na spontaniczność odpowiedzi. Respondenci wiejscy wyżej cenią sobie bezpośrednią rozmowę, która nie stwarza wrażenia bezosobowego kontaktu urzędowego. Jest natomiast regułą potwierdzoną przez wielu wybitnych pedagogów i socjologów, iż rzetelne badania środowiskowe wymagają stosowania wielu technik badawczych, zasadniczych i pomocniczych.

Zastosowanie jednej techniki poznania nie pozwala na ogół uzyskać wszechstronnej wiedzy o przedmiocie. Decyzję, jakie to powinny być lechniki, badacz musi sam podjąć na podstawie wymienionych już okoli-i zności i doświadczenia innych. W dalszej części pracy omówione są sposoby przygotowania poszczególnych technik badawczych, tu pozostaje więc tylko ograniczyć się do ustalenia uwag dotyczących przygotowania całej aparatury badawczej. Stawia się jej dwa główne wymagania: 1) aby obejmowała w miarę możliwości całość badanego zjawiska wszechstronnie i pod różnymi aspektami oraz 2) aby wzajemnie dopełniała się i sprawdzała.

Opracowanie technik badawczych wymaga od nas dużej uwagi i precyzyjnego operowania pojęciami, każda bowiem technika jest wykładnią naczelnych problemów badań. W kwestionariuszu np. przekładamy na język pytań wszystkie elementy problemów i hipotez.

187