CCF20090214087

na rzeczy w świecie, oceniać je, oddziaływać na nie, muszą one być już nam dane w bezpośrednim, zmysłowym doświadczeniu. U podłoża wszelkiego poznania i działania praktycznego leży „pasywna doxa”. „W pasywnej doxie to, co istnieje, jest z góry dane nie tylko jako substrat możliwych poczynań poznawczych, nim się mających zajmować, ale także jako substrat wszystkich ocen, praktycznych zamiarów i działań.”^{81 2} Ta doxa jest zmysłowym doświadczeniem, a świat który jest już w niej zawsze z góry dany, to świat zmysłowych substratów, ujmowanych w najprostszym doświadczeniu zmysłowym — Welt schlicht sinnlich erjassbarer Sub-strate. Czym jest taki substrat? — ciałem materialnym. Konkluzja Husserla brzmi zatem: „Tak więc w świecie naszego doświadczenia przyroda jest najniższą warstwą, stanowiącą fundament wszystkich innych.”⁸⁷ Ostatecznym rezultatem Riickjrage, powrotu do Lebensweltu okazuje się pure uniwersale Natur, czysta, uniwersalna przyroda.³ To ona stanowi „rdzeń świata, który trzeba abstrakcyjnie wypreparować: świat prostego intersu-biektywnego doświadczenia”⁸² Doświadczenia człowieka, innych istot żywych, przedmiotów kultury są według Husserla doświadczeniami pośrednimi, opartymi już na doświadczeniu „czystych ciał przyrodniczych”.

W istocie dochodzimy zatem do myśli, stanowiącej punkt wyjścia analiz przeprowadzonych w Ideach, II. Tylko że teraz ta przyroda stanowiąca fundament została starannie odróżniona od przyrody zobiektywizowanej, wytworu nauk przyrodniczych. W „Kryzysie”... nie ma już mowy o dwóch nastawieniach, naturaiistycz-nym i personalistycznym, jako dwu sposobach teoretycznej apcrcepcji świata. Ujawniona zostaje historyczna geneza nastawienia nowożytnych nauk przyrodniczych i poddana krytyce próba rozciągnięcia zakresu tego nastawienia także na nauki o człowieku. Podłożem zarówmo nauk przyrodniczych, jak i nauk humanistycznych okazuje się świat bezpośredniego przeżywania.

Przy czym nauki humanistyczne, jeśli się je właściwie pojmuje, o tyle „górują” nad naukami przyrodniczymi, iż ujawniają relatywność tego świata w stosunku do doświadczającej go subiektywności. Ostatecznie rozwinięcie ich sensu prowadzi poprzez „uniwersalną perso-nalistyczną naukę” jako uniwersalną ontologię do transcendentalnej fenomenologii.¹⁰ „W tym nastawieniu udaje się zbudować absolutnie samodzielną naukę o duchu, w fermie konsekwentnego samorozumienia i rozumienia świata jako duchowego dokonania. Duch nie jest w nim duchem «w» lub «obok» przyrody, lecz to ona staje się częścią sfery duchowej.”⁹¹ Ale przyroda pozostaje dla Husserla fundamentalną warstwą konstytuowanego świata, albowiem to ją transcendentalna subiektywność konstytuuje „najpierw”.

W tym miejscu pojawia się jednak ta sama trudność, co w Ideach, II, choć teraz w nieco zmienionej formie. „Czysta przyroda”, która ma być warstwą pierwotną i korelatem prostego zmysłowego doświadczenia, stanowi rezultat abstrakcji. Czy może być wobec tego pierwotna? Jeśli dochodzimy do niej poprzez abstrakcję, to zakłada ona przecież tę całość, z jakiej została wyabstrahowana.⁹² Czym jest ta całość? Niczym innym tylko owym zawsze już przez nas zastawanym, konkretnym świattm doświadczenia potocznego. W „Kryzysie”... pojawia się myśl, iż to właśnie tak rozumiany Lebens-wch stanowi ostateczny fundament, że doświadczenie stanowiące podstawę nauk me jest przedpojęciow^Tym, niemym oglądem, ale doświadczeniem konkretnego, historycznego świata ze wszystkimi jego tworami kulturowymi.”

Pojęcie świata przeżywanego pozostaje wieloznaczne. Raz oznacza ono uniwersalny, wszechobejmujący horyzont, w którym mieszczą się wszelkie obiekty i wszelka

** Tamże. s. 312—313.

•' Tamże, s. 346.

^M B. Waldenfels, Die Abgriindigkeit des Sinncs. Kritik an Hus$c<s Idee Grundlegung, w: E. Stroker (wyd.), Lebenstcelt..., S.-124.

^M Por. I. Kern, Die Lebenstcelt ais Grundlagenproblem..., 5. 72. Kern powołuje się na następujące strony Die Krisis...: 107, 127, 133—134, 136, 139, 141. 460.

177

1? — Ttczumtcr.le...

1

** Tamie, s. 53, por. też pozostałe strony § 12.

2

⁷ Tamże, s. 54.

m Tamże, s. 57.

3

^w Tenże, Die Krisis..., s. 136.