CCF20111010018

W tworzeniu bezpieczeństwa narodowego III RP nie możemy popełniać błędów ze strategii wojskowej II RP, które doprowadziły do „piorunującej klęski wrześniowej”. W konkluzji opracowanego na polecenie Wodza Naczelnego gen. broni W. Sikorskiego przez komisję do zbadania klęski wrześniowej raportu „Wojskowe przyczyny klęski wrześniowej”¹⁶⁰ wyszczególniono podstawowe błędy:

1.    Brak planu wojny, a nawet brak ogólnej koncepcji przemyślanej i skutecznej bitwy obronnej (...).

2.    Dowodzenie Naczelnego Wodza było chaotyczne i „przypominało raczej dowodzenie pułkiem, niż Armiami (...)”.

3.    Marszałek Rydz-Smigły jako Wódz Naczelny nie wykazał ani wiedzy, ani doświadczenia, ani charakteru, a przez to spowodował tak szybką klęskę.

4.    Fatalne dowodzenie, a po kilku już dniach brak dowodzenia przez Naczelnego Wodza spowodował, że Armie - które nie znały ogólnej koncepcji bitwy, gdyż nie otrzymały „wytycznych” od Naczelnego Wodza (tajemnica!), biły się oddzielnie i były oddzielnie bite przez wroga (...).

5.    Gdzie byli dowódcy z charakterem, posiadający wiedzę i doświadczenie, wojsko biło się doskonale, gdyż tak oficerowie, jak podoficerowie i szeregowcy chcieli siębić i bili też (...) z determinacją, graniczącą częstokroć z bohaterstwem. Bohaterstwo to uznał nawet wróg (...).

Najogólniejsza konfrontacja strategicznych środków obrony Polski w 1939 r.

ze środkami nowoczesnej strategii obrony państwa¹⁶¹ uwidacznia zlekceważenie przez polskie dowództwo elementarnej wiedzy strategicznej o obronie państwa. Nie wykorzystano w obronie Polski środków właściwych i koniecznych do obrony, a zarazem talach, które Polska potencjalnie posiadała: powszechnej obrony teiy torialnej, umocnień obronnych, działań nieregularnych w masowej skali.

Przygotowanie tych środków postulowali gen. T. Kutrzeba i ppłk S. Mossor w opracowanym na przełomie 1937/38 r. studium planu strategicznego Polski przeciw Niemcom Kutrzeby i Mossora¹⁶². Takie środki obrony doskonale przygotowała i wykorzystała m.in. Finlandia w wojnie zimowej 1939/40 r. z ZSRR¹⁶³.

W poszukiwaniu przyczyn zlekceważenia wiedzy strategicznej warto poznać oceny dwóch najwyższych wojskowych II RP odpowiedzialnych za klęskę wrześniową.

'“Zeszyty Historyczne nr 92, 93, 94, 95, Paryż 1990.

¹⁶¹    „Zakres środków obrony”, księga 6, rozdział 6, w: C. v. Clausewitz, O wojnie, op. cit., s. 443-450.

¹⁶²    „Studium planu strategicznego Polski ptzeciw Niemcom Kutrzeby i Mossora”, Warszawa 1987.

¹⁶³    Por. E. Engle i Lauri Paanancn, Wojna Zimowa. Sowiecki atak na Finlandię 1939-1940, Gdańsk 2001.

Naczelnego Wodza tak ocenił Jan Nowak-Jeziorański: marsz. Rydz-Śmigly — to była katastrofa, człowiek, który powinien co najwyżej dowodzić pułkiem. Z kolei znany komentator wojenny 1939 r. płk J. Kirchmajer tak ocenił szefa Sztabu Głównego: gen. W. Stachiewicz był przede wszystkim taktykiem. Sam gen. W. Stachiewicz w swoich wspomnieniach liczących ponad 400 stron o strategii napomknął tylko w... jednym zdaniu: ...wobec wspólnego działania Niemiec i Rosji żadna strategia nie mogłaby Polski uratować'⁶⁴.

Tragiczne błędy w strategii wojskowej II RP, które skutkowały klęską wrze-śniową 1939 r., wpisująjąw trwający od początku XVIII w. upadek polskiej kultury wojskowej^l65, której odbudowa jest jednym z podstawowych wyzwań tworzenia bezpieczeństwa Polski.

W podsumowaniu prezentacji wiedzy i mądrości o tworzeniu bezpieczeństwa narodowego można stwierdzić, że przeszłe pokolenia pozostawiły nam jej bezcenny zasób, uwiarygodniony upływem czasu, z którego możemy i powinniśmy korzystać, a znajomość popełnionych w przeszłości błędów powinna stanowić dla nas ostrzeżenie chroniące przed ich powtórzeniem.

1.4. PODSTAWOWE UWARUNKOWANIA BEZPIECZEŃSTWA NARODOWEGO

Przez uwarunkowania bezpieczeństwa narodowego Polski można rozumieć względnie stałe czynniki mające podstawowy bądź istotny wpływ na charakter polskiego bezpieczeństwa narodowego. Wynikająone z natury świata i życia społecznego, miejsca Polski na Ziemi, historii i tradycji, charakteru współczesnych zagrożeń oraz aktualnego stanu polskiej państwowości, a także stanu organizacji bezpieczeństwa międzynarodowego.

Wybór tale szerokiego spektrum uwarunkowań bezpieczeństwa wynika również z potrzeby uniknięcia błędnego rozpatrywania bezpieczeństwa pod wpływem aktualnie „modnego” zagrożenia, które zwykle dominuje w ocenach i organizacji bezpieczeństwa. Na początku XXI w. zagrożenie terrorystyczne, po przerażającym ataku z 11 września 2001 r. na Stany Zjednoczone, zdaje się

¹⁶⁴ W. Stachiewicz, Wierności dochować żołnierskiej, Warszawa 1998, s. 154.

¹⁶³ Por. 1. „Nic innego, tylko brak kultury wojskowej - pisze Starzyński - stanowił główną przyczynę upadku Rzeczypospolitej. Wypadki z 1830 r. stwierdziły, że wojny napoleońskie tej kultury nie pogłębiły (...)”, Adolf i Aleksander Bocheńscy, Tendencje samobójcze narodu polskiego, Wrocław 1995, s. 29,2. Amerykanie dostrzegają w kulturze fundament skuteczności militarnej. Uważają, że kultura wojskowa obejmuje etos i przymioty profesjonalne, wywodzone z doświadczenia praktyki oraz badań naukowych, wpływa na organizację wojska i pojmowanie natury wojny, W. Murray, Military Vulture Does Master, „Foreign Policy Research Institute Wire, 1999, nr 2.

SI