CCF20111206016 (Kopiowanie)

Zmieniające się w Wojsku Polskim od lat trzydziestych priorytety co do form i metod prowadzenia działalności oświatowo-wychowawczej, od działalności oświatowej ku propagandowej utrudnione były koniecznością realizacji przez wojsko ustawowego zadania zwalczania analfabetyzmu, który w szeregach wojska należał w dalszym ciągu do trudnych problemów. Działalność ta absorbowała aparat oświatowy ograniczając przez to realizację innych zadań wychowawczych. Stąd też w 1934 r. po uzgodnieniach między MSWojsk. a MWRiOP ten drugi resort zgodził się na prowadzenie nauczania początkowego przedpoborowych. Działalność ta na większą skalę rozpoczęta została w 1936 r. Znacznej pomocy udzielało nadal wojsko, zwłaszcza PU WFiPW oraz organizacje paramilitarne, głównie Związek Strzelecki.

Przejęcie przez władze cywilne zadania prowadzenia szkół nauczania początkowego dla przedpoborowych umożliwiło aparatowi oświatowemu wojska skupienie większej uwagi na wychowaniu obywatelskim i umacnianiu postaw prorządowych.

W ramach przygotowania wojskowego młodzieży w drugiej połowie lat trzydziestych postanowiono objąć nim także młodzież akademicką. Rozporządzeniem Rady Ministrów z 27 listopada 1937 r. utworzona została Legia Akademicka. Jej zadaniem było objęcie przygotowaniem wojskowym studentów i studentki. Organizacja ta nie miała jednak zbyt dużo czasu na realizację powierzonych jej zadań, bowiem 1 września 1938 r. formacje Legii Akademickiej zostały zaliczone do oddziałów Obrony Narodowej dla pełnienia służby uzupełniającej.

W ramach powszechnego wychowania obronnego społeczeństwa, obok priorytetu jakim było ukierunkowanie jego na pracę z młodzieżą, nie zapominano i o pozostałych jego częściach. Pracę wśród dorosłej części społeczeństwa prowadziły głównie organizacje paramilitarne i społeczne. Ze szczególnie dużym oddźwiękiem społecznym spotkały się inicjatywy tworzenia funduszów wspierających modernizację i dozbrojenie armii. Największą popularnością cieszył się utworzony w kwietniu 1936 r. Fundusz Obrony Narodowej. Gromadzono na nim nic tylko znaczne środki finansowe na częściowe pokrycie wydatków wojskowych i wojskowego programu inwestycyjnego, ale wydatnie wpływano na podniesienie poziomu edukacji obronnej społeczeństwa. Jeszcze wcześniej utworzony Fundusz Obrony Morskiej wspomagać miał dozbrojenie floty oraz popularyzować morską edukację wojskową. W kwietniu 1939 r. rozpisana została Pożyczka Obrony Przeciwlotniczej dla dofinansowania rozbudowy lotnictwa wojskowego i artylerii przeciwlotniczej. Spotkała się ona z ogromnym oddźwiękiem społecznym. Popularyzowała bowiem także problematykę obrony przed skutkami uderzeń powietrznych przeciwnika.

W drugiej połowie lat trzydziestych w przygotowaniach obronnych społeczeństwa dużą rolę odegrała Liga Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej. Prowadzona przez nią szeroka akcja edukacyjna w znaczący sposób wpłynęła na zapoznawanie społeczeństwa ze skutkami nalotów lotnictwa i ze stosowaniem podstawowych form obrony biernej.

W edukacji obronnej coraz bardziej znaczący był udział kobiet. Chociaż nadal działalność ta prowadzona była społecznie, to wreszcie jej waga została doceniona przez wojsko, a nawet sejm. W styczniu 1938 r. MS Wojsk, wydało memoriał pt. „Zadania w dziedzinie obronności kraju”²⁵. Nosił on formę programu dla prowadzonej nadal społecznie działalności na rzecz przysposobienia wojskowego kobiet. Zawarto w nim zasady przygotowania rezerw kobiecych do pomocniczej służby wojskowej i regulowano sprawę samoobrony i samopomocy społecznej oraz służby zastępczej kobiet w administracji i gospodarce kraju.

W kwietniu 1938 r. Sejm RP uchwalił ustawę „O powszechnym obowiązku wojskowym”²⁶. Określała ona powinności i obowiązki wszystkich obywateli na rzecz obronności kraju. Kobiety po raz pierwszy otrzymały prawo do odbywania pomocniczej służby wojskowej. Władze państwowe przystąpiły więc do przeorganizowywania społecznego aparatu przysposobienia kobiet do obrony kraju w jednolitą, sprężystą, całkowicie dyspozycyjną dla władz wojskowych organizację. Zdynamizowało to działalność OPKdOK. Na przełomie 1938 i 1939 r. zarejestrowano ponad 35 tys. stałych członkiń, w 1939 r. liczba ta wzrosła do 47 tys.²⁷

Wzrastające zagrożenie wojenne oraz dążność do wylansowania osoby nowego Naczelnego Wodza marsz. Edwarda Rydza-Śmigłego skłoniły władze wojskowe, a przede wszystkim państwowe, do utworzenia w 1937 r. nowego ugrupowania politycznego - Obozu Zjednoczenia Narodowego powstałego jako rzekomy wyraz konsolidacji społeczeństwa wobec narastającej groźby wybuchu wojny. Inicjatywa ta nie w pełni została zrealizowana wskutek podtekstów politycznych, jakie jej przyświecały. Mimo to spo-

¹⁵ L. Wyszczclski, Przysposobienie..., op. cit., nr 4, s. 212.

^!* Tamże.

” Tamże, s. 213.

47