CCI00086 (2)

pracy i w trybie w nim przewidzianym; natomiast odszkodowania za szkodę spowodowaną naruszeniem czci pracownika wykraczającym poza granice opinii o pracy, pracownik może żądać na podstawie przepisów kodeksu cywilnego"^{1 2}.

Problematyka odpowiedzialności za szkodę należy do wykładu o zobowiązaniach⁹⁷.

VII. Jednym ze spornych na lic prawa przedkodeksowego w doktrynie i w praktyce zagadnień była kwestia, czy w wypadku naruszenia dóbr osobistych uprawnionemu — niezależnie od wymienionych już roszczeń — przysługuje roszczenie o tzw. zadośćuczynienie za krzywdę w postaci pewnej sumy pieniężnej. Wysuwano w szczególności wątpliwości, czy przyznanie ekwiwalentu pieniężnego w zamian za naruszenie dobra osobistego, a więc za cierpienia moralne, da się w każdym wypadku pogodzić z zasadami moralnymi⁹⁸. Kodeks cywilny w pierwotnym brzmieniu i zajął w tej materii stanowisko, które można określić jako kompromisowe. Jako zasadę bowiem przyjął, że roszczenie o zadośćuczynienie przysługuje pokrzywdzonemu tylko w wypadkach w ustawie przewidzianych. Stanowił mianowicie, że:

a)    roszczenie o zadośćuczynienie w postaci odpowiedniej sumy pieniężnej przysługuje poszkodowanemu w razie uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia, pozbawienia wolności oraz w wypadku, gdy kobietę skłoniono za pomocą podstępu, gwałtu lub nadużycia stosunku zależności do poddania się czynowi nierządnemu (art. 445 k.c. w pierwotnym brzmieniu);

b)    w razie spowodowania śmierci sąd może przyznać najbliższym członkom rodziny zmarłego stosowne odszkodowanie, jeżeli wskutek jego śmierci nastąpiło znaczne pogorszenie ich sytuacji życiowej'*® (art. 446 § 3 k.c.); ten ekwiwalent ma charakter pośredni, gdyż z jednej strony jest związany z naruszeniem dobra osobistego, a więc pociągającym cierpienia moralne, z drugiej jednak jest uwarunkowany powstaniem szkody, wywołanej znacznym pogorszeniem się sytuacji życiowej, a więc mieści w sobie przede wszystkim element odszkodowania za szkodę majątkową¹⁰⁰.

Kolejne, poza przewidzianymi w cytowanym art. 445 k.c., wypadki zadośćuczynienia zostały uregulowane w odrębnych przepisach. Spośród których należy wskazać przepisy postępowania karnego, przewidujące rekompensatę pieniężną za niesłuszne skazanie i tymczasowe aresztowanie¹⁰¹.

188

1

   Por. ponadto orz. SN z 12.03.1976 r.. OSN 1976. poz. 192.

2

   Por. J. Panowicz-Lipska: Majątkowa ochrona dóbr osobistych.

⁸⁸ Problematyką zadośćuczynienia za krzywdę moralną zajmują się m.in.: Z. Radwański; Zadośćuczynienie pieniężne za szkodę niemajątkową. Poznań 1956; A. Szpunar: Zadośćuczynienie za szkodę niemajątkową w k.c.. PiP 1965, nr 3. s. 359; tenże: Ochrona dóbr osobistych. Warszawa 1979; J. Panowicz-Lipska: tamże (przyp. 97).

⁸⁸ Uregulowanie to jest wzorowane na orzecznictwie ukształtowanym pod rządem kodeksu zobowiązań; por. w szczególności uchwała składu 7 sędziów SN z 15.12.1951 r., OSN 1953, poz. 3.

¹⁰⁰    Por. A. Szpunar; Odszkodowanie w razie śmierci osoby bliskiej. Warszawa 1973.

¹⁰¹    Nowy k.p.k., którego rozwiązania w tym zakresie dość istotnie różnią się od poprzednio obowiązujących, przewiduje poza odszkodowaniem za poniesioną szkodę zadośćuczynienie za doznaną krzywdę spowodowaną pozbawieniem wolności w wyniku niesłusznego skazania lub niewątpliwie niesłusznego tymczasowego aresztowania lub zatrzymania (art. 552 i n. k.p.k.).