CCI00099 (2)

minisiracyjnoprawnych czy finansowych. Tutaj w zasadzie jedna strona jest podporządkowana drugiej, czyli w ramach stosunku prawnego występuje cecha nad i podrzędności stron. Wyjaśniają to następujące przykłady. Jeżeli urząd skarbowy zawiera z rzemieślnikiem umowę o dzieło (np. o wstawienie zbitej szyby), to powstaje stosunek cywilnoprawny, gdyż w tym stosunku obie strony stoją niejako na równych pozycjach. Jeżeli natomiast ten sam urząd ściąga od tego samego rzemieślnika należne państwu podatki, sytuacja zmienia się radykalnie, urząd skarbowy jako organ państwa zajmuje w tym stosunku pozycję nadrzędną, a rzemieślnik podporządkowaną. Powstały stosunek prawny nie podlega już prawu cywilnemu, lecz prawu finansowemu. Podobnie inny charakter ma nabycie przez państwo od obywatela nieruchomości na podstawie umowy sprzedaży zawartej przez właściwy organ państwowy (stosunek cywilnoprawny) aniżeli na podstawie decyzji o wywłaszczeniu (stosunek administracyjnoprawny).

Stosownie do orzeczenia SN z 7.08.1974 r.¹ stosunkiem cywilnopraw-nym jest także stosunek, w którego ramach odbiorca~ótrzymuie od przedsiębiorstwa dostawy wody, mimo że w myśl odpowiednich przepisów obowiązuje przymus zaopatrywania ludności w wodę: nie sposób bowiem byłoby przyjąć, że dostawca zajmuje względem odbiorcy pozycję nadrzędną. Natomiast stosunek podległości łączy ucznia ze szkołą publiczną i dlatego nie należy do kategorii stosunków cywilnoprawnych². Podobnie stosunek łączący sąd i biegłego wykazuje cechy nadrzędności sądu i podległości biegłego, gdyż zadanie biegłego jest jednostronnie wyznaczane przez sąd; dlatego stosunek ten nie podlega regulacji w sferze prawa cywilnego^{3 4}.

W uzupełnieniu koncepcji równorzędności stroh podkreśla się także, że ze względu na to, iż podstawową kategorią prawa cywilnego jest | prawo podmiotoŁćJ(kjórg może być, ale nie musi być wykonywane), a także z uwa-

gi na obowiązującą w tej dziedzinie prawa zasadę autonomii woli, prawo to w odróżnieniu od innych gałęzi prawa (w szczególności prawa karnego) nie ^ polega na systemie prostych nakazów i zakazów; funkcjonowanie jego natomiast wyraża się w poważnej mierze w aktywności i działaniach samych zainteresowanych, a więc na swoistej „samoobsłudze"².';

ReasumującTtprawo cywilne\można określić jako gałąź prawa obejmują- (^Ny, cą zespół przenisownorrńuiacych stosunki majątkowe oraz niemajątkowe

między osobami fizycznymi i osobami prawnymi na zi podmiotów. Spośród omówionych trzech cech istotę prawa cywilnego oddaje

17

1

^J OSN 1975. po/. 161.

2

¹ Orz. SN z 6.12.1972 r.. OSN 1973. poz. 141.

3

   Orz. SN z 28.11.1974 r„ OSN 1975, poz. 108.

4

   Por. F.. Lętowska: Funkcjonowanie prawa cywilnego (uwagi z perspektywy czterdziestolecia), PiP 1984. nr 8. s. 7; A. Stelmachowski: Ewolucja autonomii woli. w: Tendencje rozwoju prawa cywilnego. W'rocław-Warszawa-K.raków-Gdańsk-Łódż 1983, s. 157.