CCI20101007001 (8)

zbiorowości. uv\ zgledniując jcgo_\\ rodzonej u w arun kowaną gcnetyc/nic 1 podatność, i ocenia wpływ żurów no środowiska naturalnego. jak 1 środo w i.ska sztucznego (stworzonego przez człowieka) iu jego zdrowie. Dla epidemiologa zNoiowisko ludzkie stanowi pewnego rodzaju laboratorium populacyjne. Jest ono dla mego zlozonym organizmem, w którym cechy charaktery z uj;iee tę populacje dużą ocenie zjawisk zdrowotnych. Epidemiolog, badający grupy ludzi w ich środowisku, poszukuje przy tym takiego punktu wejścia w przebieg i cykl s/cizącoj sic choroby, który byłby podatny na .skuteczna interwencje-

EWOLUCJA EPIDEMIOLOGII

Ludzkie wysiłki zmierzające do wyjaśnienia przyczyn chorób sięgają początku naszej historii. Z początku choroby 1 różnorodne plagi przypisywane były przyczynom nadnaturalnym. Przejście od nadnaturalnego do przyrodniczego rozumienia przyczyn choroby miało miejsce okuło *100 lal p.n.c. dzięki pracom llipokratcsa Autor len w swoich pismach wskazywał na to. 2e występowanie różnych chorób uwarunkowane jest bezpuśicdnio lub pośrednio przyczynami tkwiącymi w środowisku. Głosząc laki pogląd. Hipokr.itcs stal sic prekursorem epidemiologii środowiskowej. o czym świadczy najlepiej następujący fragment z traktatu lli|H>kfutesa ..O powietrzu, wodach 1 okolicach'*:

..Ktokolwiek pragnie we właściwy sposób uprawiać naukę medyczną musi postępować następująco Po pierwsz.c powinien mzwazyć skmki. kioio może wywierać ka/da / pór toku. .pory roku bowiem nie są jednakowe, lec/ różnią mc znacznie /arów no same w sobie, jak i w swych przemianach. Następną sprawą są cieple 1 zinuie wiatry, zwłaszcza te. klnie powszechnie występują, lecz 1 te. które są znuituciutc dla każdej, poszczególnej okolicy Lekarz musi tez zwracać uwagę nj właściwość wćsi. skoro bowiem niziną mc one smakiem 1 ciężarom, zatem w łaściwości każdej / nich są haidzo odmienne od pozostałych Pi/ybywając zatem do nieznanego sobie miasta, lekarz pnwmień zbadać jego położenie w/gledcni w Mirów 1 simka. Bowiem każde położenie; północne. południowe, wschodnie 1 zachodnie nu swe odiebne właściwości Lekai/. musi z największą uwagą ocenić obie te spiawy. a i.ikze to. do jakiej wody nu dostęp ludność, czy używa wód błotnistych, miękkich czy takich, które są jakby twarde i pochodzą z kamienistych wzgórz. ez> slonawych i cierpkich Równic/ ziemie, czy jol naga i sucha, czy zalesiona 1 uwodniona. poln/uua nisko 1 ciepła, czy wysoko i zimna Także upodobania iiucs/Liiicow — czy lubią pić 1 biesi.ulow ać lvze/>nme. czy też są silni, pracowici, dużo jedzą 1 mało piją ."

.....Wykorzystując te dane. lek.u z. musi /Kulać kilka wynikając)di z mdi zagadnień Jeżeli

bowiem pozna on dobrze le sprawy, najlepiej wszystkie, a w każdym razie większość, po przybyciu do nicz.nancgo sobie miasta nic będzie mu immIiio zoiicniuwać >ie w miejscowych cboiobach lub o naturze tych. które przeważają; d/ieki temu nie znajdzie sie w kłopocie przy leczeniu chorób ani me będzie ezyml blcdów. co byłoby prawdopodobne w- pr/y |tadku. gdyby nie posudal tej wiedzy przed przystąpieniem do ro/>lr/ygania swych problemów Po upływie pewnego cza.su lub roku byd/ic on mógł powiedzieć, jakie choroby epidemiczne opanowują miasto w lecie lub w zimie, lecz tez na jakie osobliwe chotoby mogą zapadać poszczególne osoby w związku ze /.imaną trybu życia Aby poziuć zmiany p'« roku. a lak ze wschody 1 układy gwiazd wraz z okolicznościami każdego z tych zjawisk, bed/ic on musiał uprzejmo poznać n.uurc nadcłmd/ąccgo roku Dzięki tym lo/ważaniooi 1 dowiadując sic co było w czasach minionych, uzyska on pełną wiedzy o każdym poszczególnym przypadku, ptwfi

/Il.llc/C H.ljlc|»»/\ >|>l»nh |khlqxm»IM. llHi1IU|(Cpl /ll(lH\K l IM.TJI1K lujwtęks/c sukcesy

w opraw miiiii swej s/lukt Je/eh się vi«I/i. /e Ws/ystko to zależy «hI inetnm«k«fii. Id>xt stwierdzi i>o namyśle. 1/ /ii.ic/enic astronomii .11.1 medycyny nie jed nule. lec/, jest do-duże IJowłCin / |»Wilii 11A11 elminhy ludzi. jA np. ich narządów trawiennych, rnuenuja się".

W drugiej części lego traktatu Hipokr.iics stwierdza. /.o cechy fizyczne i usposcr hienie rozmaitych ludów musiały ukształtowane przez klimat 1 topografie poszczcgól-nycli okolic.

..Mieszkańcy krain górzystych. skalistych, dobi/c nawodnionych i jmlo/onych wysoko, gdzie zakres sezonowych zmian klimatu jest szeroki, wykazuje mocna bodowe cuda. konstytucjonalnie przystosowana do czynów wymagających odwagi i wyiiwalości. w takich zaś natuiach mieści się znaczny element dzikości 1 brutalności Mieszkańcy parnych nizin, pokrytych podmokłymi lakami, którzy s.| zazwyczaj wystawieni na wiatry raczej cieple mz zimne 1 którzy pija letnia wodę. *4 przeciwnie — zbudowani niepozornie, wątli lub krępi, otyli 1 ciemno owłosieni, o śniadej skórze 1 mniejszej zawartości lleginy ni/ żółci w swych organizmach".    +,    '

V» ślad za koncepcja „zdrowia środowiskowego*’ Hipokiatcsa powstało wiele teorii dążących do wyjaśnienia infekcji 1 chorób epidemicznych. Pierwsza spójna teorie infekcji w dzisiejszym znaczeniu lego pojęcia przedstawi! Fracastoro, mnich żyjący w XVI wieku. Doszedł on do przekonania, żc choroby występujące epidemicznie s.j spowodowane przez niewidoczne czynniki infekcyjne, które mogą być przenoszone z osoby na osobę w sposób bierny lub czynny. Należy podkreślić, te wyróżnił on przy tym irzy drogi szerzenia się infekcji ttdwurd Jcnncr w 1796 r. i Palium w 1846 r. wprowadzili pojęcie „odporności gos|M>darza'* jako.ważnego czy nnika w rozwoju choroby. Jcnncr wykazał, żc zastosowanie u ludzi szczepionki przeciw ospie krowiej (Izw. ki owi.inki) powoduje pojawienie się oporności przeciw ospie prawdziwej. 1'anmn stwierdził natomiast różna częstość występowania odry wśród dwóch grup ludności w zależności od lego. czy ludność ta stykała się w przeszłości z 14 clmioha.

Wśiotl lekarzy, którzy prowadzili praktyczna działalność w skutecznym zwalczaniu epidemii, wyróżnił się John Snów. Jeszcze w okresie ery przedbakteryjncj J. Snów w czasie epidemii cholery w Londynie poczynił spostrzeżenia, które doprowadziły do wykiycia źródła zakażenia 1 opanowania szerzącej się zarazy w 18-18 r. Wstępnym do lego krokiem hyło uzyskanie informacji co do miejsca zamieszkania osób. klóie zachorowały na chorobę. Na tej podstaw ie s|ioizadzil mapę geograficznego rozmieszczenia pi zv padków zachorowań iki cliolerę. Ponieważ woda pilna była podejrzewanym źródłem infekcji, na mapę naniesiona została również lokalizacja pomp ulicznych. z. których ludność w tym czasie korzystała. Na podstawie ..skupienia się" przypadków choroby wokół jednej z pomp Snów przyjął, ze właśnie lulaj znajdow ało się skażone źródło wody odpowiedzialne za takie, a nic inne rozmieszczenie przypadków clunoliy na teicnie miasta. W celu potwierdźcnia hipotezy, że właśnie woda 1 tej pompy była rzeczywiście przyczyna epidemii, zebrał wywiady od |toszc/cgolnych chorych na temat korzystania z poszczególnych pomp 1 wtedy okazało się. ze wszystkie osoby, które zaclmrawaty. pobierały właśnie wodę z tej jednej podcjizancj o skażenie pumpy Wyłączenie „skażonej" pompy z eksploatacji doprowadziło szybko do likwidacji epidemii.

13