Chemia1
6

lubiano^ Ohamlc/n»

Ryc. 1.19. w sztucznej nerce stosowanej do dializy wykorzystuje się do oczyszczania krwi zjawisko osmozy.

przechodzą prze /, nu sw< >1 u uInic i są wymywane przez przepływacie.i na zewnątrz membrany czyste} wodę. Memhraiuj może być na przykład warstwa celofanu, która zawiera pory o średnicy 20-500 nm. Oczyszczanie metodą osmozy stosuje się powszechnie w sztucznych nerkach, gdzie krew człowieka chorego jest tłoczona do cienkich celofanowych rurek. Niektóre składniki krwi mogą przedostawać się przez mikropory celofanu na zewnątrz. Zewnętrzna powierzchnia rurek jest obmywana przez usuwający zanieczyszczenia strumień czystej wody. W trakcie dializy w ciągu kilku godzin cała krew człowieka poddawanego zabiegowi zostaje oczyszczona ze zgromadzonych produktów metabolizmu - głównie soli nieorganicznych, mocznika i niektórych aminokwasów.

Bardzo dokładną metodą rozdziału mieszanin jest chromatografia. Wykorzystuje ona różnicę szybkości przemieszczania się poszczególnych składników mieszaniny względem podłoża, którym może być bibuła, cienka warstwa gipsu naniesiona na szklaną szybkę, nierozpuszczalny proszek ubity w pionowej rurce lub - w bardzo nowoczesnych technikach chromatografii gazowej - specjalnie przygotowane podłoże.

Analizując zależności między poszczególnymi metodami rozdziału a różnicami właściwości fizycznych i chemicznych składników rozdzielanych mieszanin, można wyciągnąć wniosek, że pewne właściwości fizyczne warunkują wybór odpowiedniej metody lub metod rozdziału mieszaniny. W uproszczeniu zależności te wyglądają następująco (należy pamiętać, że szczegółowy dobór metody może jeszcze zależeć od indywidualnych właściwości substancji):

Właściwość fizyczna	Metody rozdzielania
gęstość	sedymentacja, wypłukiwanie
wielkość cząstek	przesiewanie, filtrowanie, sączenie
wielkość cząsteczek chemicznych	adsorpcja, osmoza
lotność	odparowywanie, destylacja, sublimacja, rektyfikacja
rozpuszczalność	ekstrakcja, chromatografia

Tab. 1.6. Związek cechy fizycznej substancji z metodą rozdzielania mieś/.miny

Doświadczenie

Wn/d/iclciiic składników liis/u iiin/uka metodą flironintogndii

i i

N;i pasek bibuły o wymia i .u li ł 15 cm nanieś kroplę ni. mi / zielonego lub czarni co mazaka w odległości l i ni od węższej krawędzi pi I .i Pasek zagnij, prze-■ e pi zez ołówek i umieść u lewcc / wodą zgodnie i \ i Iną obok, tak aby plama ni u znajdowała się ponad i" i \ h izfhnią cieczy. Pocze-l u ,i/ woda z dna zlewki ni n zy całą bibułę do miej-i .ij',jęcia. Wyjmij bibułę, u ,/ i oceń, czy tusz z ma-

U i I 'VI jedno- czy wielo- Ryc. 1.20. Efekt chromatografii: po lewej pasek I I u lulkowy.    z tuszem zielonym, po prawej z tuszem czarnym

Pnlocenla kontrolne

l W Yuiicń kilka podstawowych czynników, od których zależy wybói mc imly rozdzielania mieszanin na składniki.

• /y metodę odparowania można stosować do rozdzielenia roztworu alkoholu w wodzie?

I.ikich metod można użyć do rozdzielenia mieszaniny zawierającej: okruchy styropianu, kryształki siarki, opiłki żelaza i sól kuchenną?

I I lorę z wymienionych mieszanin można dokładnie rozdzielić metodą •..jeżenia: farbę malarską, mleko, roztwór soli w wodzie, majonez?

()kreśl, jakie czynności musisz wykonać, aby wydzielić cukier z mir szaniny piasku, wody i cukru.

'■ lakic informacje musisz uzyskać, aby zaproponować metodę rozdzic lenia niżej wymienionych mieszanin substancji:

;i) wody i alkoholu etylowego, b) soli kuchennej i piasku, r) oleju jadalnego i wody,

(!) opiłków żelaza i piasku?

lakic metody rozdzielaniu można zastosować w każdym przypadku'’ /. Zaproponuj ’ metody rozdzielenia mieszaniny soli kuchennej i opił kow żelaza.