Choroby wew3172

.........— Ryc. 5.32.

Regulacja czynności układu podwzgórze-część gruczołowa przysadki-dokrewny gruczoł obwodowy (zasada ujemnego sprzężenia zwrotnego); + pobudzenie. — hamowanie. Oprócz hamowania neuronów wydzielniczych podwzgórza (typowego dla zasady ujemnego sprzężenia zwrotnego) na rycinie zaznaczono również możliwość pobudzenia tych neuronów przez hormony obwodowe (np. pobudzenie uwalniania Gn-RH i FSH przez aktywinę oraz homo-aktywinę A).

kortyzolu). Zwiększone stężenie we krwi hormonu gruczołu obwodowego jest rozpoznawane przez ośrodki podwzgórza i/lub przysadkę, które obniżają wówczas syntezę i wydzielanie własnych hormonów, tj. podwzgórzowego hormonu uwalniającego oraz hormonu glandotropowego. Jest to tzw. długa pętla zwrotnego sprzężenia ujemnego. Istnieje również mechanizm regulacyjny, którego podłoże stanowi tzw. krótka pętla między podwzgórzem (w naszym przykładzie CRH) a przednim płatem przysadki (w naszym przykładzie ACTH).

Mechanizm ujemnego sprzężenia zwrotnego w układzie hormonalnym nie jest jeszcze w pełni wyjaśniony. Wskazuje na to np. istotna rola regulacyjna inhibin oraz aktywin — hormonów polipeptydowych wydzielanych w jajnikach przez komórki warstwy ziarnistej pęcherzyka jajnikowego (Graafa) oraz w jądrach przez komórki Scrtołego. Inhibiny oraz aktywiny. wyosobnione z płynu pęcherzykowego jajników świni, składają się z trzech podstawowych elementów: łańcuchów polipeptydowych o znanej sekwencji aminokwasowej, kodowanych przez odrębne rodzaje mRNA: pod jednostki a (rn.cz. około 18000) oraz dwu rodzajów podjednostek p (p _A i Pb- każda o rn.cz. około 14000). Prekursor podjedn ostki sjest zbudowany z 364 aminokwasów. Wymienione pod jednostki mogą tworzyć di mery. łączące się wiązaniami dwusiarczkowymi. Dimer a-p_A (inhibina A) oraz dimer a-p_B (inhibina B). uwalniane bądź w jądrach, bądź w jajnikach, hamują uwalnianie FSH (ryc. 5.33). Dimer p_A-Pi (aktywina) oraz dimer p_A-P_A (homoaktywina A) są natomiast silnymi czynnikami pobudzającymi uwalnianie FSH.

_ Ryc. 5.33.

Zależność czynnościowa między podwzgórzem (Gn-RH), przysadką (FSH) a jądrami lub jajnikami (inhibiny), polegająca na ujemnym sprzężeniu zwrotnym. Tworzenie inhibin w podporowych komórkach Sertolcgo jest regulowane przez bliżej nie znane czynniki pochodzące z dojrzewających komórek nabłonka nasiennego. Szczegółowy opis w tekście.

W interesującym nas aspekcie istotny jest fakt, że główna rola w mechanizmie regulacji czynności gruczołu do krewnego może przypadać substancji wprawdzie syntetyzowanej w gruczole, lecz innej niż „typowy” jego hormon. Odkrycie inhibin wyjaśniło mechanizm hamowania przez jądro uwalniania FSH (testosteron bowiem, oprócz dawek farmakologicznych, wywiera takie działanie tylko w stosunku do LH), a także otworzyło możliwości poznawcze w zakresie regulacji czynności gruczołów płciowych (przede wszystkim co do kontroli wydzielania FSH w czasie cyklu miesiączkowego).

Zależności polegające na dodatnim sprzężeniu zwrotnym bywają przyczyną wytworzenia „błędnego koła” regulacyjnego i odgrywają znaczną rolę w mechanizmach patologicznej regulacji funkcji. Niektórzy autorzy przyjmują możliwość występowania dodatnich sprzężeń zwrotnych również w warunkach prawidłowych. Mechanizm taki, w celu uniknięcia wytworzenia „błędnego koła”, jest wówczas wyłączany przez czynnik pochodzący spoza kręgu sprzężenia. Jako przykład podaje się hipotetyczne wyjaśnienie kontroli wydzielania estradiolu i gonadotropin podczas fazy pęcherzykowej cyklu miesiączkowego (hipoteza ta za czynnik przerywający krąg sprzężenia uważa owulację i zastąpienie pęcherzyka jajnikowego przez ciałko żółte).

— OGÓLNY POGLĄD NA ZABURZENIA CZYNNOŚCIOWE UKŁADU DOKREWNEGO

Podstawowymi rodzajami ilościowych zaburzeń czynności gruczołów dokrew-nych są nadczynność i niedoczynność. Jeżeli oprócz zmian ilościowych pojawiają się odchylenia jakościowe (tzw. przesunięcie spektrum hormonalnego), to mówimy o dysfunkcji gruczołu dokrewnego.

167