CIMG4120

obecnością wirusa we krwi i innych płynach ustrojowych. W takich przypadkach eksponowane na zakażenie są szczególnie takie narządy, jak wątroba i śledziona. Może jednak dojść do przeniesienia wirusa i do innych narządów i układów, w tym do ośrodkowego układu nerwowego. Jednym z nośników mogą być przemieszczające się komórki układu odpornościowego.

Zakażenia objawowe mogą mieć przebieg ostry, przewlekły, dawać remisje i nawroty objawów chorobowych. Zakażenia te mają w większości przypadków przebieg ostrych zachorowań o krótkim okresie wylęgania i równoczesnym występowaniu podobnych objawów klinicznych, aczkolwiek o różnym natężeniu u różnych osobników. W większości nie dają remisji i nawrotów, niezależnie od tego, czy różnią się objawami i jak długo trwają. Na ogół występują w docelowo bliskich narządach (krótki okres inkubacji). Wywołujące je wirusy najczęściej nie podlegają większym zmianom antygenowym (wyjątki nieliczne, szczególnie grypa). Przykładami takich zakażeń są zakażenia układu oddechowego wirusami grypy, parainfluenzy, RS, rinowirusami, koronawirusami, zakażenia układu pokarmowego enterowirusami, rotawirusami, układu nerwowego wirusem wścieklizny, kleszczowego zapalenia mózgu.

W tab. 12 przytoczono przykłady powszechnie występujących zakażeń u człowieka, z zaznaczeniem typowych dróg zakażenia i najczęściej atakowanych układów i narządów, mające charakter zakażeń miejscowych lub ogólnych, wywołanych przez wirusy należące do różnych grup taksonomicznych. Są to oczywiście sytuacje typowe lub najczęściej spotykane. Nie obejmują przypadków, w których zakażenie następuje w szczególnych okolicznościach (np. przy nietypowej drodze zakażenia lub w warunkach doświadczalnych). Bliższe informacje, w tym dotyczące nie wymienionych w tabeli wirusów, znajdują się w odpowiednich rozdziałach części szczegółowej.

Pod pojęciem zakażenia bezobjawowego rozumie się takie, w którym nie stwierdza się wystąpienia objawów, chociaż można w tym zakażeniu wykazać wirusa w różnych komórkach i płynach ustrojowych, wydzielinach i wydalinach, jak i wykazać różnego rodzaju swoiste reakcje immunologiczne organizmu potwiedzające zakażenie. Zakażenia bezobjawowe występują bardzo często; w niektórych zakażeniach wirusowych stanowią ich większość. I tak w przypadku zakażeń wirusem poliomyelitis, przed wprowadzeniem masowych szczepień ochronnych, stanowiły one 99% zakażeń.

W przypadku wirusa różyczki, w krajach nie objętych szczepieniami lub prowadzonych na ograniczoną skalę, stosunek liczbowy zakażeń objawowych i bezobjawowych zmienia się w zależności od okresu epidemicznego i między-epidemicznego odpowiednio od 1:1 do 1:7.

A zatem ogromna większość osób nie zdaje sobie nawet sprawy z tego, że przeszła łub przechodzi bezobjawowe zakażenia wirusowe. Jednak zakażenie takie z jednej strony może pozostawić analogiczną odporność, jak zakażenie objawowe, a z drugiej strony może być początkiem choroby przewlekłej. Takim następstwom sprzyja wyżej wymienione zakażenie szczepami wirusowymi o małej wirulencji, małymi dawkami wirusa, być może modulacyjne działanie defek-tywnych wirionów interferujących, a także zakażenia wirusami dającymi stany utajenia (latenęji). Może dochodzić do równowagi między zasiedlonym wirusem i mechanizmami regulującymi organizmu. Zachwianie tej równowagi aktywizuje wirusa, czasami nawet wielokrotnie (nawroty). Dochodzi więc do postaci zakażenia określonej jako zakażenie przewlekłe.

Tabela IŁ Charakterystyczne drogi zakażenia oraz narządy bezpośrednio i pośrednio najczęściej

atakowane

Wirus	Droga zakażenia	Narządy bezpośrednio zakażone	Inne narządy atakowane
Grypa	Oddechowa	Układ oddechowy
P&rainfluenza	Oddechowa	Układ oddechowy
RS	Oddechowa	Układ oddechowy
Odra	Oddechowa	Układ oddechowy	Mózg, skóra
Nagminne zapalenie ślinianek przyusznych	Oddechowa	Układ oddechowy	o.u.n., jądra
Adenowirusy	Oddechowa	Układ oddechowy	Układ pokarmowy
Coxsackie	Oddechowa	Układ oddechowy	o.u.n.
	Pokarmowa	Układ pokarmowy	o.ujl, skóra, górne drogi oddechowe
ECHO	Oddechowa	Układ oddechowy	o.ujl, skóra, górne
	Pokarmowa	Układ pokarmowy	drogi oddechowe
Polio	Pokarmowa	Układ pokarmowy	O.UJL
Rotawirusy	Pokarmowa	Układ pokarmowy
Wirusowe zapalenie wątroby A	Pokarmowa	Układ pokarmowy	Wątroba
Wirusowe zapalenie wątroby B	Wstrzyknięcia	Wątroba
Wścieklizna	Skóra i krew	O.UJL
Kleszczowe zapalenie mózgu	Skóra i krew	O.U.EL
Herpes simplex	Oddechowa Seksualna	o.ujl, układ oddechowy Narządy płciowe	Skóra, rogówka
Varicella-zóster	Oddechowa	Układ limfatyczny Układ oddechowy	Skóra, rogówka
Różyczka	Oddechowa	Układ limfatyczny Układ oddechowy, płód	Skóra, płód
HIV	Dokrewna i seksualna	Układ odpornościowy	o.u.n., siatkówka

Przyczyny i następstwa zakażeń bezobjawowych są więc zróżnicowane. Najistotniejsze z nich są następujące:

1.    Przyczyny: odporność osobnicza tłumiąca rozwój zakażenia w postać objawową; wzajemna interferencja, która może wystąpić w zakażeniach mieszanych; zakażający wirus nie dotrze do docelowych wrażliwych komórek narządów, których zaatakowanie dałoby postać objawową; dawka zakażającego wirusa była nieznaczna i doszło do jego likwidacji przed zajęciem większych zespołów tkanek przez potomne jego generacje.

2.    Następstwa: zakażenia bezobjawowe są istotnym czynnikiem przyczyniającym się do wytworzenia nie tylko osobniczej, lecz i populacyjnej odporności, np. istotnej w sytuacji wtargnięcia szczególnie wirulentnej, lecz antygenowo identycznej lub zbliżonej postaci wirusa (np. grypa); zmiany serologiczne, jakie zakażenia te powodują, stają się również wykładnikiem częstości występowania i krążenia wirusa, co jest wykorzystane do monitorowania odporności populacyjnej oraz seroepidemiologii.

W konsekwencji mają więc zakażenia bezobjawowe również duże znaczenie praktyczne, epidemiologiczne, w tym dla ustalania źródeł i dróg szerzenia

105