CIMG4152

równanie w wędrówce i rozmieszczeniu nukleotydów pozwala na precyzyjne ustalenie np. etiologicznych szczepów w zachorowaniach związanych z wprowadzeniem nowej szczepionki. Można też przeprowadzić charakterystykę (mapowanie) DNA wirusów, posługując się określonymi restrykcyjnymi endo-nukleazami. Stosując hybrydyzację kwasów nukleinowych wirusów, wykrywa się swoiste dla danego wirusa sekwencje kwasów nukleinowych w komórkach w badanym materiale diagnozowanym.

Białkowe struktury wirusowe mogą być charakteryzowane przez migrację w żelach i następnie identyfikację przez mapowanie peptydów i ustalanie sekwencji aminokwasów.

Inny kierunek oparty jest na zastosowaniu przeciwciał monoklonalnych do identyfikacji antygenowych epitopów wirusów, niezależnie od metodyki: w reakcjach immunoenzymatycznych ukierunkowanych na wykrywanie wirusów i ich podjednostek strukturalnych, w reakcjach radioimmunologicznych o analogicznym zastosowaniu, w immunofluorescencji, w celu różnicowania typów i wariantów wirusowych, rozpoznawania mutantów termicznych i innych, umiejscowienia i jakości epitopów w rekombinantach diagnostycznych oraz w celach epidemicznych (np. grypa), przy opracowaniu szczepionek i różnicowaniu chorobotwórczych szczepów pochodzenia szczepionkowego (np. poliomyelitis, wścieklizna, grypa), w dochodzeniach epidemiologicznych. Przeciwciała monoklonalne stały się więc składnikiem powszechnie stosowanym w rozmaitych badaniach naukowych, w tym wirusologicznych, i w diagnostyce wirusologicznej. Metodologię ich otrzymywania oraz bliższe szczegóły ich wielorakiego (też poza wirusologią) zastosowania znajdzie zainteresowany Czytelnik w załączonym piśmiennictwie. Natomiast we wcześniej zamieszczonej tab. 18, współcześnie stosowane różne odmiany metod opartych na technikach biologii molekularnej zaopatrzono uwagami dotyczącymi możliwych ograniczeń ich przydatności i utrudnień interpretacyjnych. Co nie obniża ich atrakcyjności.

METODA IMMUNODYFUZJI

W tej metodzie antygeny i przeciwciała wędrują naprzeciw siebie w warunkach półpłynnego środowiska agarowego, a w miejscu zetknięcia powstaje linia precypitacji (wynik dodatni, wyraz reakcji homologicznych antygenów i przeciwciał); natężenie linii jest wykładnikiem stężenia reagujących składników, a liczebność linii precypitacji jest wyrazem ich zróżnicowania. Metoda przydatna do diagnozowania rozpuszczalnych antygenów wirusowych.

W wersji „radialnej” (single radial diffusion test) antygen jest umieszczony w żelu, a przeciwciała (różne surowice identyfikujące) - w wyciętych dołkach. W miejscach zetknięcia z antygenem dyfundującym homologicznych przeciwciał bezpośrednio wokół dołków następuje precypitacja, a jej natężenie jest wykładnikiem stężenia przeciwciał (możliwe pomiary ilościowe).

W wersji hemolitycznej (single radial diffusion hemolysis) do żelu dodane są krwinki czerwone związane z wirusową hemaglutyniną, do dołków dodaje się surowicę, a następnie komplement. W przypadku reakcji krwinka czerwona--hemaglutynina-przeciwdało-komplement dochodzi do hemolizy, a jej strefa jest wykładnikiem miana przeciwciał. Test jest przydatny w przypadkach diagnostyki zakażeń wirusami z epitopem hemaglutyninowym.

METODA PRZECIWBIEŻNEJ ELEKTROFOREZY

Zasada tej metody polega na wędrówce antygenu wirusowego do anody, a przeciwciała do katody. W miejscu zetknięcia powstają linie precypitacyjne. Metoda stosowana w badaniach naukowych, w pewnym stopniu i w diagnostyce.

KOMÓRKOWE REAKCJE IMMUNOLOGICZNE

Metody oparte na ustaleniu określonych odchyleń w reakcjach odpornościowych komórkowych budziły w niedalekiej przeszłości zainteresowanie również w aspekcie diagnostyki zakażeń wirusowych. Bez wątpienia prace te przyczyniły się do poznania imm unopatogenezy licznych chorób wirusowych i w tych aspektach są nadal przedmiotem zainteresowań, lecz nie weszły do szerszego stosowania w praktyce rozpoznawania zakażeń wirusowych.

W aspektach diagnostycznych były badane w licznych zakażeniach wirusowych u ludzi (grypa, odra, różyczka, nagminne zapalenie ślinianek przyusznych, wirusowe zapalenie wątroby B itd.), jak również w doświadczalnych zakażeniach na zwierzętach (myszy, świnki morskie, króliki, fretki, małpy), w odniesieniu do szerokiego zakresu wirusów. Stosowano rozmaite metody informujące o uruchomieniu komórkowych mechanizmów immunologicznych jako reakcji na wniknięcie wirusów lub wprowadzenie określonych antygenów wirusowych.

Wyniki badań wykazały największą zbieżność w przypadku ostrych zakażeń wirusowych, zwłaszcza w pierwszym okresie (1-3 tygodnie) po wniknięciu wirusa. Komórkowe reakq’e immunologiczne były dodatnie głównie w okresie pojawienia się pierwszych dodatnich odpowiedzi humoralnych, natomiast wartości klasycznych odczynów komórkowych (migracja, transformacja blastycz-na) wracały do normy w okresie narastania przeciwciał. Prowadzone badania miały głównie charakter metodyczny oraz poznawczy (swoistość, czułość, mechanizmy procesów komórkowych). Do rutynowej diagnostyki wirusologicznej nie weszły.

WRAŻLIWOŚĆ NA CHEMIOTERAPEUTYKI

Do zwrócenia uwagi na to zagadnienie, również i w tym rozdziale, skłania coraz powszechniejsze stosowanie inhibitorów replikacji wirusów, co jest związane z zasadniczym postępem w rozwoju badań i produkcji chemioterapeuty-ków. Zdarza się niestety, że brak znajomości zakresu skutecznego działania określonego inhibitora replikacji wirusa (chemioterapeutyk) powoduje jego nadużywanie, stosowanie w zakażeniach wirusami, na które ten preparat nie ma działania lub ma działanie znikome, a więc nie powinien być zalecany. Poza tym istnieją (w tym m.in. w następstwie niewłaściwego podawania - dawkowanie!) odmiany (warianty) wirusów opornych na dany lek, polecany do leczenia tych zakażeń. Na przykład istnieją warianty TK~ szczepów wirusa Herpes simplex, nie kodujące wirusowej kinazy tymidynowej, których replikacja nie jest bloko-