DSC00214

oiACNoatA » roaeycja rsYdiOANyii.awicA

* 30

Niezdolność Symbolicznego do Wpisania się w Miejsce Wyobrażeniowego

Jak dotąd najpowszechniej znamy w święcie anglojęzycznym koncepcja Lacana jest. rozwinięta w roku 193©. koncepcja .fazy lustro*.²⁴ Mdwiac krótko, faza lustra odpowic»cla temu stadium 2y-cia dziać ko. w którym jest ono wciaZ nadzwyczaj nieskoordynowane i pozostaje jedynie kłębkiem percepcji i wrażeń, którym brakuje spójności. Według Lacana. to władnie lustrzane odbicie dziecka Jako pierwsze przedstawia mu obraz własnej jedność i i spójności wykraczajacy poza to. co w drodze rozwoju dziecko dotychczas osiągnęło. Dziecko radośnie obsadza obraz w Iustrze libido. Obraz ten Jest przez dziecko internalizowany stajać sie jądrem, zaczątkiem. rdzeniem, matrycą, czy też formą dla Ja (ego) dziecka. Kolejne .obrazy samego siebie" — Jak. lustrzane odbicie docierajace do dziecka od rodziców, nauczycieli i innych osób — krystalizują się właśnie wokół tego pierwszego obrazu. Lacan postrzega fazę lustra Jako dostarczającą obrazu strukturalizującego — a więc takiego. który wprowadza porządek w pierwotny chaos percepcji i wrażeń. Faza lustra prowadzi do rozwoju p>oczucia .ja"    w jakimś

sensie antycypuje pewnego rodzaju jedność bądź tożsamość Ja (se/f-/denf/fyj, która dopiero ma być dostrzeżona_ Faza lustra pozwala. t>y dziecko wreszcie powiedziało —la"    / "J.

Dokonane przez Lacana w roku 1960 prze/órmz//oiva/7/e tej koncepcji zdaje się być dużo donioślejsze. Jak dotąd, praca t-a dostępna jest Jedynie w języku francuskim.^ Lacan sugeruje w niej. że odraz dostrzeżony w lustrze Jest przez dziecko internalizowany i obsadzony libido w rezultacie aprobującego gestu rodzica trzymającego dziecko przed lustrem (lud też przyglądającego się dziecku patrzącemu na swoje odbicie). Innymi słowy, obraz w /ostrze zaczyna być ważny w rezu/fac/e rodz/c/e/s/</ego c/znan/a /ub aprobafy — czy to wyrażonych gestem skinienia. które nabrało już symbolicznego znaczenia, czy to zdaniem takim. Jak: . Tak ma/edsfwo/    iy/-.

często wypowiadanym przez rozentuzjazmowanych, Pełnych podziwu lub najzwyczajniej zdezorientowanych rodziców. Oto. co od różnią odpicie w lustrze od siły. jaka niektóre obrazy mają _w świec i e zwierząt. Ola przykładu, choć gołębica musi zobaczyć obraz Innej

HYCIIOZY

W

gołębicy (lub obraz przynęty bądź lustrzane odbicie samej siebie), aby Jej gonady dojrzały (Ecrits, s\r. 95/3), to jednak Już sam obraz wystarcza by miał miejsce znaczący proces rozwoju, W przypadku ludzi, obraz w lustrze może, Jak u szympansów, stanowić w pewnym wieku obiekt zainteresowania, ale nie będzie miał sity formowania Ja (ego), tworzenia poczucia .Ja' (self), o Ile nie zostanie ratyfikowany przez osobę dla dziecka ważną.*

Lacan więźe tę ratyfikację z czymś, co Freud nazywa .Ideałem Ja' (ichidealf, dziecko internallzuje Ideały swoich rodziców (cele wyrażone symbolicznie) i ocenia siebie według tych ideałów, Co więcej, zaczyna patrzeć na siebie w sposób, w jaki (jak sadzi) pauzą na nie rodzice. Na swoje działania spogląda z Ich perspektywy, a swoje zachowania ocenia Jako warte uznania lub pogardy dokładnie tak, Jak (według niego) zachowania te oceniliby rodzice.

W ten sposób wprowadzany jest całkowicie nowy porządek: we wczesnym chaosie percepcji i odczuć, uczuć i wrażeó ma miejsce reorganizacja (lub pierwsza organizacja). Rejestr wyobrażeniowy-związany z obrazami, wrażeniami słuchowymi, zapachowymi i Innymi wrażeniami percepcyjnymi wszelkiego rodzaju oraz z fantazjami - jest restrukturyzowany, napisany na nowo, w jego miejsce .wpisuje się' rejestr symboliczny, a więc słowa I frazy używane przez rodziców dla wyrażenia Ich sposobu postrzegania dziecka,^v Ten nowy porządek symboliczny, czy też porządek językowy, wypiera poprzedni porządek wyobrażeniowy. To dlatego Lacan mówi o dominacji i warunkującej naturze języka w ludzkiej egzystencji. Takie też jest sedno jego krytyki wysuniętej pod adresem niektórych teorii relacji z obiektem,% które - według Lacana - koncentrują się na porządku wyobrażeniowym lub też relacjach wypartych przez porządek symboliczny, a więc relacjach niedostępnych psychoanalizie, której wyłącznym medium Jest Język.

.Wpisanie się' symbolicznego w miejsce wyobrażeniowego (.normalna'lub .zwyczajnie neurotyczna’ droga) prowadzi do stłumienia, a przynajmniej podporządkowania relacji wyobrażeniowych - charakteryzujących się rywalizacją I agresywnością jak omawiałem to w rozdziale 3) - relacjom symbolicznym związanym z Ideałami, autorytetami, prawem, sposobem działania, osiągnięciami, winą, itp. To .wpisanie się' porządku symbolicznego w miejsce wyobrażeniowego Jest pokrewne freudowskiej kimpcji kompleksu

W Uf