DSC00437 (10)

Ul działalność bony

cjanina F» da Collo z Maciejem Miechowitą na temat geografii Rosji ^x\

Rozległa kultura umysłowa królowej, jej wy-jątkowo szerokie jak na nasze stosunki zainteresowania, jej zamiłowanie do historii, jej dalekosiężne plany polityczne, zgodne ze zdrowym poglądem na polską rację stanu, jej osiągnięcia gospodarcze w rozległych dobrach — wnosiły do polskiego renesansowego przełomu wiele nowych, ożywczych pierwiastkówJW działalności swojej zwracała się Boha przeciw wielmożom, opierała swe plany raczej na tradycjach niezależnej polityki państwowej, na drobnej szlachcie i mieszczaństwie, dążyła do wzmocnienia królewskiego autorytetu, do osłabienia niebezpiecznych dla państwa wpływów niemieckich. Stąd opór przeciw niej rosnący, zwłaszcza wśród niechętnych wielmożów, stąd rychło szerzona i do ostatnich czasów uporczywie i bezkrytycznie utrzymująca się legenda o ujemnej, a nawet zgubnej roli, którą przypisywano Bonie i jej dworowi. Wieloletnie studia Pociechy, dotąd w całości nie ogłoszone, ostatecznie tę legendę obaliły.

Wyjazdy na studia. Padwa. Szybciej, głębiej i dłużej aniżeli przez królewskie czy magnackie dwory lub przez stosunki z osiadłymi w Polsce cudzoziemcami — zapoznawały się z nowoczesnym I stylem życia wyższe warstwy społeczeństwa XVII

¹¹ W. Pociecha, Z dziejów stosunków kulturalnych I włosko-polskich (w książcą zbiorowej Studia z dziejów kul• I tury polskiej, Warszawa 1949, s. 190—191).

wieku przez coraz częstsze od schyłku średniowiecza, a. około połowy tego wieku już wprost gromadne wędrówki na studia zagraniczne przede wszystkim do północnych Włoch. Liczbą, ruchliwością, zdolnościami górują nad innymi -z tych studentów padewczycy¹² i oni też u schyłku, okresu renesansowego nadają Jon kulturze obyczajowej i towarzyskiej, »bYwałyęh^lch wpływ indywidualny umacnia się i potęguje przez żywe poczucie łączności z życiem padewskiego środowiska, nie gasnące i później, po jego opuszczeniu. Nie rozrywają Jię węzły, zadzierzgnięte w Padwie w okresie studenckiej doli-niedoli, nawet w późniejszym prywatnym i publicznym życiu zauważyć można wśród padew-czyków pewnego rodzaju koleżeńską solidarność, poczucie braterstwa i jakby elitarnej wyższości bez względu na wiek, majątek i stanowisko w społeczeństwie ^1S./Powracają chętnie do padewskich wspomnień/odnawiają przy każdej okazji koleżeńskie pogawędki i dyskusje, i wesołe, beztroską i buj-nością szumiące biesiadk/ ale już nie po przytulnych włoskich osteriach/lecz w Krakowie u Baje-rowej albo pod zamkiem w gospodzie Pisarskiej,

¹²    Por. St. W i n d a k i e w i c z, Padwa, studium z dziejów cywilizacji polskiej, Kraków 1891.

¹³    Ten rys szczególnie wyraziście występuje w życiu i działalności J. Zamoyskiego. Por. szkic St. Łempickiego Padwa uczyniła mnie mężem (przekład z włoskiego przez T. Ulewicza), w zbiorze jego prac wydanych pt. Renesans i humanizm w Polsce, Czytelnik, 1952.