DSC00453

-    stała dyrektywa działania,

-    zespół chwytów propagandowych służących osiąganiu celów do. raźnych.

Technika identyfikacji wykorzystuje socjologiczny mechanizm egocentryzmu grupowego i naturalnej skłonności do konformizmu, Jedną z jej odmian jest tzw. technika wspólnego zaprzęgu. Komunikat propagandowy przybiera wówczas formę apelu odwołującego się do poczucia przynależności do tej samej wspólnoty, do solidarności gru-powej, obowiązku działania we wspólnym interesie, zwalczania współ-nego wroga.

Ocena, czy tego rodzaju propaganda jest zgodna z zasadami etycznymi, czy należy ją zaliczyć do technik manipulacyjnych, zależy od ustalenia:

-    czy w konkretnym przypadku istnieje rzeczywista zgodność interesów nadawcy i odbiorcy apelu,

-    czy działania propagandzisty wychodzą z tych samych przesłanek ogólnospołecznych (np. walka ze skażeniami ekologicznymi, a nie promocja konkretnego wykonawcy oczyszczalni), przy czym przesłanki te nie mogą być abstrakcyjne.

Manipulacyjną odmianą tej techniki jest sposób robienia publicity przez polityków i biznesmenów w kontaktach wyborczych. Stosują oni między innymi technikę typu „prości ludzie”, polegającą na kordialnym poklepywaniu po plecach, używaniu potocznych, gwarowych określeń i lokalnych idiomów, nawiązywaniu do miejscowych tradycji, klechd i porzekadeł. Posługiwanie się wybranym wzorem językowym, stwarzanie nastroju prywatności, a jeśli trzeba - familiamości mana celu nawiązanie niewymuszonego kontaktu psychicznego i zwiększenie wrażenia wiarygodności w środowisku wyborców.

* Technika propagandy socjologicznej. Polega na narzucaniu określonych wzorów postępowania, wyrażających pewien styl życia wynikający z ram ustrojowych. Jej cechą jest pozorny indyferentyzm polityczny (lansowanie stylów mody i obyczajów, popularyzowanie określonych sposobów spędzania wolnego czasu i treści rozrywkowych, idealizowanie pewnych typów osobowości i dróg do kariery). Ta technika jest bardziej skuteczna niż przekazywanie treści ideologicznych i politycznych „otwartym tekstem”. „Otwarty tekst” odbierany jest jako „czysta” propaganda, uruchamia mechanizmy obronne odbiorców, a w konsekwencji odruchy repulsywne (wstręt, odrazę, awersję). Aby uniknąć odpychającego wrażenia, oddziaływanie technikami socjologicznymi kamufluje bezpośrednią ingerencję propagandzisty. Tego rodzaju tech-

niki, jeśli polegają na narzucaniu obcych wzorów i stylów życia, mogą powodować dezintegrację kultury narodowej i erozję jej wartości.

•    Technika irradiacji. Propagandzista oddziałuje tu przez kontekst, w którym ukazuje dany obiekt. Następuje niejako promieniowanie emocji i wartości od osób i przedmiotów występujących wspólnie lub stanowiących tło, które, zgodnie z intencją propagandzisty, powinny być wyeksponowane.

Klasyczne wykorzystanie tej techniki odnajdujemy w reklamie towarów i usług. W propagandzie mechanizm ten jest wykorzystywany do kształtowania zarówno pozytywnych, jak i negatywnych postaw wobec obiektu działań propagandzisty. Przykładem mogą być fotografie bądź Ujęcia filmowe ukazujące mężów stanu i dyplomatów na tle symboli narodowych o dużym pozytywnym ładunku emocjonalnym, mocno osadzonych w świadomości konkretnej wspólnoty. Z kolei chęć zdeprecjonowania przeciwnika przejawia się w ukazywaniu go w kontekście osób i przedmiotów nie cieszących się powszechną estymą, choć obrazy te polegają na prawdzie i nie są wynikiem żadnego technicznego montażu.

W wyniku eksperymentów laboratoryjnych ustalono, że jeżeli osoba ciesząca się znacznym autorytetem będzie się ukazywać w towarzystwie osoby o niższej reputacji, to nastąpi spadek jej autorytetu nawet o kilkanaście punktów. Wzrośnie natomiast ocena ludzi dotąd bez autorytetu, jeżeli kilkakrotnie pokazano je razem z osobami obdarzonymi zaufaniem i charyzmą. Wynika to z prawa kontekstu, wyrażającego dążność dę wyrównywania poziomu (tzw. dowartościowanie). Można na tej drodze poszukiwać objaśnienia przyczyn, dla których filmowe relacje ze spotkań z Papieżem umieszczano w telewizyjnych materiałach propagandowych poprzedzających kolejne wybory powszechne w Polsce.

Technika irradiacji w propagandzie opiera się najczęściej na przepływie wartości autorytetu. Sama irradiacja zaś przejawia się w promieniowaniu emocji z człowieka na człowieka, z przedmiotu na przedmiot, a nawet z nazwy na nazwę. Występować tu mogą zresztą różne kombinacje znane praktyce.

*    Technika przygotowująca. Celem tej techniki jest dobre przygotowanie gruntu do jakichś ważnych społecznych decyzji, wytworzenie atmosfery wyczekiwania na coś, co zaważy na losach danej społeczności. Technika ta, przewidując skutki działania propagandowego, może być obliczona na zamierzenia długofalowe, może być też stosowana jednorazowo (np. wobec przewidywanych przez dyrekcję zwolnień grupowych, wypuszczenia na rynek kontrowersyjnej książki, celu wizyty dyplomatycznej itpu).

■_    11,07 na i coc