DSC00607

23. Uszkodzenie i śmierć komórki

Określenie podstawowych pojęć • Uszkodzenie komćrki • Czynniki uszkadzające • Entropia komórki usztatraij. Pierwotne zaburzenia w komórce uszkodzonej • Rola jonów wapnia w uszkodzeniu komórki • Patogeneza klasycayt uszkodzeń komórki • Uszkodzenie komórki wywołane niedotlenieniem ■ Okres zmian odwracalnych • Okres aria nieodwracalnych • Chemiczne i toksyczne uszkodzenie komórki • Mechanizm ogólny • Uszkodzenie komórki ąyttftsc wolnymi rodnikami • Uszkodzenie komórki wywołane czterochlorkiem węgla • Uszkodzenie komórki wywotaebraas benzenem • Uszkodzenie komórki wywołane reakcjami immunologicznymi • Cytoliza wywołana aktywacja układi dopełniacza • Cytoliza zależna od limfocytów • Śmierć komórki. Martwica i apoptosis

Określenie podstawowych pojęć

Prawidłowa czynność komórek uzależniona jest miedzy innymi od określonego składa środowiska (stężenia substratów, tlenu, pH itp.) oraz zewnętrznych czynników fizycznych (ten-peratura, osmolamość, ciśnienie, promieniowanie). Zmiany tych parametrów w określonych granicach nie zakłócają w istotny sposób czynności komórki, a mogą je jedynie modyfikował. Większe zmiany w środowisku prowadzą do zaburzeń jej czynności o różnym nasileniu, w tym także do śmierci. Zmiany czynnościowo-strukturalne komórki nie powodujące zmiany jej ftukćjL ustępujące po ustaniu działania czynnika je wywołującego nazywamy adaptacją. Typowy® przykładami adaptacji sąatrofia (zmniejszenie liczby i masy komórek), hiperplazja (wzroa habj komórek) i hipertrofia (wzrost masy komórek). Adaptacja jest procesem mieszczącym się w gs-nicach fizjologii i nie zaliczanym do uszkodzeń komórki. Jeżeli jednak możliwości adaptacyjne komórki zostaną przekroczone łub adaptacja jest niemożliwa, dochodzi do jej uszkodzenia Uszkodzenie komórki charakteryzuje się tym, że w wyniku działania czynników zewnętn-nych komórka zmuszona zostaje do podjęcia nowej, zmienionej funkcji. Uszkodzenie kotntti może być odwracalne łub nieodwracalne. Uszkodzenie odwracalne z punktu widzenia definicy jest łatwe do odróżnienia od adaptacji, ale w praktyce często oba procesy są trudne do rozgraniczenia. Spowodowane to może być trudnościami w określeniu normalnej funkcji komórki lub tym, że procesy te mogą występować równocześnie z różnym nasileniem. Uszkodzenie odwracalne ustępuje po zaprzestaniu działania czynnika uszkadzającego. Uszkodzenia nieodwncahc prowadzą albo bezpośrednio do śmierci albo do podjęcia przez komórkę na staje nowej frakcji (np.metaplazja, produkcja wirusów, transformacja nowotworowa). Trudności są także przy określeniu pojęcia czynnika uszkadzającego. Ten sam czynnik (np. tlen), mimo że jest nieodzowny do prawidłowej funkcji komórki, może w pewnych warunkach prowadzić do procesów adaptacyjnych, uszkodzenia komórki, a także jej śmierci.

374