DSC00668 (7)

przysłowiowo uważa się za stosowne dla żony sędziego. Sędzia musi również mieć odpowiednią „wiedzę” w dziedzinie uczuć. Musi na przykład wiedzieć, kiedy powściągnąć emocję współczucia, aby wspomnieć wcale niebłahy atrybut tej roli. W ten sposób każda rola umożliwia wstęp do określonej strefy całego zasobu wiedzy społeczeństwa. Aby nauczyć się roli, nie wystarczy nabyć rutyny niezbędnej dla jej „zewnętrznego” pełnienia. Trzeba zostać także wprowadzonym do rozmaitych warstw poznawczych, a nawet afektywnych, tego zasobu wiedzy, który bezpośrednio i pośrednio jest odpowiedni dla danej roli.

Związany jest z tym społeczny podział wiedzy.⁴¹ Zasób wiedzy społeczeństwa jest uporządkowany według tego, co jest ważne powszechnie oraz ważne tylko dla określonych ról. Odnosi się to nawet do bardzo prostych sytuacji społecznych, takich jak sytuacja z naszego wcześniejszego przykładu, stworzona przez interakcję mężczyzny, kobiety biseksualnej oraz lesbijki. W przykładzie tym pewna wiedza jest istotna dla wszystkich trzech osób (na przykład znajomość sposobów postępowania, koniecznych, aby zapewnić temu towarzystwu niezależność ekonomiczną), podczas gdy inna jest ważna tylko dla dwojga z nich (savoir-faire lesbijki czy w tym drugim przypadku heteroseksualnego uwiedzenia). Innymi słowy, społeczny podział wiedzy pociąga za sobą dychotomię jej istotności, która może mieć charakter powszechny lub odnosić się do określonej roli.

Biorąc pod uwagę historyczną akumulację wiedzy w społeczeństwie możemy przyjąć, że ze względu na podział pracy wiedza związana z określonymi rolami wzrasta szybciej niż wiedza istotna i dostępna powszechnie. Zwielokrotnienie zadań dokładnie określonych, jakie niesie ze sobą podział pracy, wymaga rozwiązań standardowych, których można się łatwo ¹

nauczyć i łatwo je przekazać. To z kolei wymaga wyspecjalizowanej wiedzy o pewnych sytuacjach oraz związkach między celami i środkami, dzięki którym sytuacje te są definiowane społecznie. Innymi słowy, pojawiają się specjaliści, z których każdy będzie musiał dysponować wiedzą konieczną do realizacji swych szczególnych zadań.

W celu akumulacji wiedzy związanej z określonymi rolami społeczeństwo musi być tak zorganizowane, aby niektórzy z jego członków mogli się skoncentrować na swoich specjalnościach. Jeśli w społeczeństwie myśliwskim niektórzy mężczyźni mają zostać specjalistami w wytwarzaniu broni, trzeba przewidzieć ich zwolnienie od zajęć myśliwskich, które ciążą na wszystkich pozostałych dorosłych mężczyznach. Trudniej uchwytna specjalistyczna wiedza, jak wiedza kapłanów czy innych intelektualistów, wymaga podobnej organizacji społecznej. We wszystkich tych przypadkach specjaliści stają się dysponentami tych stref zasobu wiedzy, które zostały im społecznie przypisane.

Równocześnie typologia specjalistów stanowi ważną część wiedzy istotnej powszechnie. Ponieważ specjalistów definiuje się jako osoby dysponujące wiedzą w określonych specjalnościach, każdy musi wiedzieć, kto jest specjalistą, w jakich dziedzinach, na wypadek, gdyby któryś z nich był potrzebny. Nie oczekuje się od przeciętnego człowieka, że będzie znał tajemnice magii, zapewniającej płodność, albo sposób rzucania uroków. Musi on jednak wiedzieć, do kogo się zwrócić, gdy zajdzie potrzeba zastosowania któregoś z tych zabiegów. Tak więc typologia ekspertów należy do tej części zasobu wiedzy, która jest ważna i dostępna dla wszystkich, podczas gdy wiedza fachowa do niej nie należy. Nie musimy się obecnie zajmować praktycznymi trudnościami, jakie mogą powstać w niektórych społeczeństwach ' (na przykład wtedy, kiedy mamy do czynienia ¹ konkurencyjnymi ugrupowaniami ekspertów albo gdy spe-

m

9 — Społeczne tworzenie...

1

Pojęcie społecznego podziału wiedzy (soętat dUtri^Htłos og k nowie Aa a) pochodzi od Schutzo.