DSC00789

Świsdcz4 o ajesuue wartościującym charakterze tej nazwy. Oto typowe przykłady: Kazimierz Brodziński z okazji omawiania twórczości Józefa Szymanovrskie-go pisał iż J nie tkliwość i prostota (...) lecz raczej francuska sen tym en tai n ość jest jego cechą panującą. Jest on na wzór Francuzów łatwym, gładko wymownym i gustownym pisarzem [...]"¹ Prezentując sytuację współczesnej sobie poezji, Maurycy Modmacki stwierdził, iż Brodziński pierwszy „zrobił w literaturze polskiej krok stanowczy, krok olbrzymi, bo od dowcipu do myśli, od sentymentalnoś- I ci do czucia, od sztuki do natury"⁷.

Nieco później inny krytyk romantyczny, Lucjan Sie-mieóski, w artykule Wioskowy sentymentalizm i naga rzeczywistość, poszukując tradycji dla krytykowanych przez siebie poematów Syrokomli i Wielogłow-skiego, pisał o jednym z tych utworów, iż jego autor;

Prócz kilku drobnych widoczków nic er nic nie maluje w niej nie tylko litewskiego, ale żadnego ludu — jest to po prostu świat sentymentalny, wymyślony przez poetę na tle życia wiejskiego, lak samo jak go sobie wymyślał Gessner, Flo-ryan i inni z tej szkoły, marzący o pastuszkach Arkadii —

Z Wiesławem Brodzińskiego nie może równie wytrzymać porównania, bo w tych czasach, kiedy Brodziński swoję sielankę pisał, a więc łamał się z reminiscencjami klasycznymi, już czuł potrzebę zachowania rysów studiowanych z ludu; każdy też pozna tam krakowskich chłopków, upięknionych wprawdzie, lecz zatrzymujących właściwą sobie fizjonomię i charakter*.

We wszystkich tych tekstach przypisanie zjawiskom literackim cechy „sentymentalności" równoznaczne 1 jest ze stwierdzeniem ich wtórności wobec literatury obcej oraz konwencjonalności i oderwania od pożal i-tenddej rzeczywistości.i natury. Przywołane wypowiedzi są jednak — z drugiej strony — ważnymi | in-tresującymi przejawami kształtowania się zalążków wizji procesu historycznoliterackiego w okresie Oświe- ||

mm

cenią — z perepe	aiywy niezbyt v.'pr	a wdzie jeszcze od-
ległej i określam	sj przez swoistości	estetycznej i ideo-
wej orientacji je	j reprezentantów.	ale też pozwalają
cej już dostrzec	bardziej wyrazi śc	ce niektóre istotne
rysy minionego	wieku. Cytowani i	nutorzy — głównie
Brodziński 1 Siemieński -— zwracaj?		1 mianowicie uwagę

na występowanie w XVIII wieku dwóch rótookierun-kowych nurtów literackich: krytycznie oceniając nurt uniwersalizujący i racjonalny, podnoszą znaczenie drugiego nurtu, nie nazwanego wyraźnie, którego istotę upatrują kolejno w prostocie i tkliwości, odwoływaniu się do czucia i natury oraz pielęgnowaniu historycznej tradycji i odrębności narodowej, a także uznawaniu wartości kultury ludowejSygnalizowana także już w Mickiewiczowskich wypowiedziach opinia o dwutorowości rozwoju polskiej poezji osiemnastowiecznej ¹⁰ była wielokrotnie podejmowana i rozwijana przez krytyków romantycznych.

Ukształtowany w romantyzmie pogląd na niejednorodność tendencji literackich Oświecenia przejęty został przez późniejszą historię literatury polskie)¹¹, przy czym w kolejnych podręcznikach charakterystyczne cechy owego —f odrębnego od racjonalistycznie zorientowanej poezji — nurtu upatrywano głównie w swoistości podejmowanej tematyki: przewadze motywów emocjonalnych, zainteresowaniu przyrodą oraz życiem sielskim, jako zjawiskach wywołanych naturalną reakcją na panowanie chłodnego rozsądku. Nieco więc inaczej niż w sądach romantyków rozkładały się tam akcenty i proporcje, a co za tym idzie — także inaczej kształtowały się ocena nurtu i pogląd na jego genezę. Pozytywistycznie zorientowani historycy literatury zaakceptowali głoszone wcześniej opinie o wtórnym i drugorzędnym charakterze pewnych obszarów poezji XVUI wieku, ale na tych obszarach