DSC00823

TALES Z MILETU

Biografia

ftjstać Talesa spowija cień historii. Niewiele zachowało się o nim informacji, a te, które posiadamy, uchodzą za dość niepewne. Żył w czasach Solona (ok. 635-ok. 560), ateńskiego męża stanu i poety, oraz Krezusa, ostatniego króla Lidii, słynącego z bogactw. Lata życia Talesa przypadały zatem na okres od ok. 624 r. p.n.e. do ok. 547 r. p.n.e. Był politykiem, zaliczanym podobnie jak Solon do grona siedmiu mędrców greckich, ponadto inżynierem, matematykiem, astronomem, kupcem, a także podróżnikiem. Za pierwszego filozofa został uznany przez Arystotelesa. Wcześniej Platon w Teajtecie widział w nim filozofa, który tak bardzo zajmuje się badaniem świata, że popada w zgubne dla siebie roztargnienie: „Tales, obserwując gwiazdy i zadzierając głowę, wpadł do studni, z której go wyciągnęła, jak powiadają, ładna i sprytna służąca tracka. Uczony pragnął poznać, co się dzieje na niebie, ale nie zauważył tego, co było tuż przed nim, u jego stóp".

Poglądy

Woda jako pierwotna materia świata

Tales, wychodząc od swoich zainteresowań naukowych, przechodził do zagadnień kosmologicznych, czyli pytał o pochodzenie świata i o to, co jest jego tworzywem. Wyobrażał sobie, że ziemia jak kłoda unosi się na niewyobrażalnie rozległym obszarze wodnym. Być może inspirował się tutaj mitologią babilońską i egipską, w których budowa wszechświata przedstawiana była w podobny sposób. Jego teza naczelna brzmiała: „wszystko jest wodą". To znaczy, wszystko, co istnieje, pochodzi z wody i z wody się składa. Wskazywał tym samym na wodę jako prapoczątek i pratworzywo świata. Dlaczego akurat woda? Do takiego przekonania doszedł Tales najprawdopodobniej na podstawie obserwacji zjawisk zachodzących w przyrodzie. Tak tłumaczył to później Arystoteles: „widział, że wszelki pokarm jest wilgotny i że samo depło powstaje z wilgoci i nią żyje (a to, z czego coś powstaje, jest początkiem wszechrzeczy)". Żyde jest możliwe tylko tam, gdzie jest woda.

Tales wyrażał przekonanie, że cały świat, jak też każdy z jego elementów, posiada duszę. Jest w ciągłym ruchu i podlega nieustannym zmianom. Ruch oznaczał żyde. Dowodem na to, że wszystko jest ożywione, był przykład magnesu i bursztynu. Taki pogląd, wyznawany zresztą przez wielu starożytnych greckich filozofów, wedle którego całej materii przypisuje się żyde, nosi nazwę hylozoizmu.

Zasługa Talesa polegała na tym, że zainicjował myślenie filozoficzne, próbujące znaleźć wytłumaczenie dla zjawisk zachodzących w przyrodzie, bez odwoływania się do mitologii. Ibstawił pytania, do których nawiązali kolejni przedstawidde jońskięj filozofii przyrody.

Popiersie Talesa z Miletu, artysta nieznany.

CYTATY

„Wszystko jest wodą".

Wyjaśnij, dlaczego Tales uznawał wodę za tworzywo, z którego powstał cały świat? Zrekonstruuj argumenty filozofa przemawiające za tą tezą.

„Świat jest pełen bogów⁹

Z czego mogło wynikać przekonanie Talesa, £e świat jest pełen bogów?

17