DSC01346 (4)

Farmakologia

dla życia czynności organizmu (oun, układu krążenia, układu oddechowego, układu wydalniczego). Tej dawki ze względów etycznych nie ustala się, a informacje pochodzą z bazy danych dotyczących samobójstw, zabójstw czy śmiertelnych zatruć wynikających z przedawkowania leków.

Oprócz tych podstawowych dawek spotykamy się w lecznictwie z określeniem dawki uderzeniowej stosowanej np. w antybio-tykoterapii - pierwsza dawka jest najczę-być określane objętościowo (ml) lub w jednostkach biologicznych (j. m.).

Dawkowanie leków u dzieci Stanowi ważny problem. Obecnie przyjęte zasady obliczenia dawek dla dzieci oparte są o tabele dla trzech grup wiekowych (niemowlęta, małe dzieci i dzieci w wieku szkolnym), które uwzględniają masę lub powierzchnię ciała dziecka i obliczane są zawsze na podstawie dawki leku dla osoby dorosłej.

Powierzchnię dala dziecka, znając masę data i wzrost można odczytać z nocmogramu.

Pnykfed ofatczenia dawki dla dziecka powyżej 1. roku na podstawie wzoru 2:

Dane: dziecko lat 5, dawka dla dorosłego = 100 mg D_# = «415) + 20)% dawki dorosłego czyli D* = 40% dawki dorosłego 100%-100mg

40% - 40 mg (dawka dla 5-letniego dziecka) Przeciętna powierzchnia dala w zależności od wieku oraz % dawki dorosłego :

dztecko 3-maesięczne -	0,30 ng	16%
dziecko 6-miesjęcme -	0,36 ni^1 2 3 4	20%
dziecko 12-roiestęczne i	0,45 m^3	25%
dziecko 3-łetnte	0,60 m^3	33%
dziecko 7-tanie	0,90 m^3	50%
dziecko 12-łetnie	1,20 m^3	67%
człowiek dorosły	1,73 m^3	100%

ściej dwukrotnie większa (uderzeniowa) od następnych (podtrzymujących). Dawki uderzeniowe stosuje się, w celu zapewnienia szybkiego, maksymalnego stężenia leków we krwi, z czym wiąże się szybki efekt terapeutyczny.

Dawki leków wyrażane są najczęściej wagowo w gramach i częściach grama - miligramach. Dawki niektórych leków mogą

W obliczeniach tych nie uwzględnia się różnic fizjologicznych, jakie zachodzą między organizmem dojrzałym a ciągle rozwijającym się organizmem dziecka. Należy pamiętać, że niemowlęta i małe dzieci reagują na niektóre leki (morfina, kodeina, antybiotyki) w sposób odmienny od osób dorosłych.

W praktyce należy korzystać z dawek dla dzieci zalecanych przez producentów leków, które wyrażane są zazwyczaj w mg/kg masy ciała dziecka.

Dawkowanie leków w wieku podeszłym

W wieku starszym (po 60. roku życia) obserwuje się zazwyczaj zwiększenie wrażliwości organizmu na leki z jednoczesnym nasileniem objawów niepożądanych. Wynika to ze zmian funkcji wielu narządów, szczególnie wątroby, nerek czy z zaburzeń czynności gruczołów wydzielania wewnętrznego oraz ze zmian miażdżycowych. Należy również pamiętać, że osoby starsze, ze względu na choroby współistniejące, zażywają równocześnie kilka lub kilkanaście leków, stąd stosując farmakoterapię należy

1. Podstawy farmakologii ogólnej

wziąć pod uwagę możliwość zaistnienia zjawiska interakcji.

U osób w starszym wieku zwolniony jest również metabolizm, często upośledzone jest wydalanie, stąd leki u takich ludzi powinny być podawane w dawce 1/2-1/4 dawki maksymalnej.

1.1.4. Sposoby wprowadzania leków do organizmu

Szybkość działania leku i jego skuteczność terapeutyczna zależy od drogi wprowadzenia go do organizmu. Leki mogą działać miejscowo lub ogólnie.

Leki o działaniu miejscowym nie wchłaniają się z powierzchni skóry i błon śluzowych do krwi, stąd działają tylko na takie powierzchnie, na które zostały zastosowane. Leki te, w odróżnieniu od leków działających ogólnie, mają określone stężenie lecznicze wyrażane w procentach.

Działanie miejscowe wykazują między innymi środki ściągające, antyseptyczne, miejscowo znieczulające. Należy jednak pamiętać, że niektóre związki stosowane miejscowo mogą ulec wchłonięciu do krwiobiegu, np. w przypadku wywołanego przekrwienia skóry przez gorące kąpiele. Łatwo wchłaniają się leki przez skórę u niemowląt ze względu na jej wyjątkową wrażliwość i chłonność.

Leki, które przenikają przez skórę, błony śluzowe, czy też wchłaniają się z tkanki mięśniowej, podskórnej po dostaniu się do krwioobiegu wywołują działanie ogólne.

(Drogi podania leków dzielimy na:

11) drogi enteralne, przez przewód pokar-

j mowy,

| 2) drogi parenteralne, pozajelitowe, i ( Do dróg enteralnych zaliczamy drogę doustną - per os (p.o.), doodbytniczą - per rec-tum, podjęzykową - sublinguale, do pozajelitowych: wstrzyknięcia (podskórne - s.c., dożylne - i.v., domięśniowe - i.m.), a także 'przez drogi oddechowe (per inhalationem).

Najczęstszą drogą wprowadzania leku do organizmu jest droga doustna. Po podaniu doustnym leki wykazują wolniejsze i słabsze działanie niż podane drogą pozajelitową. Szybkość wchłaniania zależy od postaci leku oraz od takich czynników, jak ukrwienie błony śluzowej żołądka i jelit, wypełnienia żołądka treścią pokarmową, motoryki jelit, pH treści żołądkowej, a także od postaci użytego leku.

Przy podaniu doodbytniczym leki z odbytnicy wchłaniają się bezpośrednio do żyły głównej dolnej z pominięciem wątroby. Leki podane w ten sposób nie ulegają więc zmianom pod wpływem enzymów przewodu pokarmowego i nie są metabolizowane w wątrobie, działają więc silniej i szybciej niż leki podawane drogą doustną.

Po dożylnym podaniu lek natychmiast miesza się z krwią (nie zachodzi zjawisko wchłaniania), działanie farmakologiczne występuje więc bardzo szybko. Tą drogą podaje się leki w roztworach jałowych, izoto-nicznych o pH równym lub zbliżonym do pH płynów ustrojowych.

Często podaje się leki drogą podskórną lub domięśniową. Tak podawane wchłaniają się do krwioobiegu w ciągu 15-20 minut. Tą drogą podaje się roztwory wodne, jałowe, izotoniczne o odczynie obojętnym; ich szybkość przenikania do krwi zależy od stopnia ukrwienia tkanek, od rodzaju użytego rozpuszczalnika, wielkości cząsteczki leku, stężenia roztworu, w jakim dany lek rozpuszczono. Domięśniowo mogą być również podawane roztwory olejowe i zawiesiny, są one wolniej wchłaniane niż roztwory wodne przez co otrzymujemy formę leku o przedłużonym działaniu.

Odpowiednie postaci leku można wszczepiać pod skórę i peletki (esperal, niektóre hormony). Zaletą takiego podania jest ich wolne wchłanianie z miejsca podania i długie działanie.

Rzadziej podaje się leki dolędźwiowo, doszpikowo, dootrzewnowo, dosercowo lub dotętniczo.

Leki podawać można również przez układ oddechowy (niektóre środki prze-ciwastmatyczne) albo stosować bezpośrednio na błonę śluzową jamy ustnej (nitrogliceryna) lub nosa (adiuretin). Tą drogą podaje się najczęściej leki w aerozolach.

Ich szybkość wchłaniania zależy od wielkości cząsteczki rozproszonego leku; im mniejsze cząsteczki, tym szybciej docierają one do płuc.

1

Dawki da niemowląt ob&zairiy według następującego wzoru:

2

   Dawte dla dzieda = [0,5 * masa dziecka w kg) + 10] % dawki dorosłego Dawki da dzieci do12 lat

3

   Dawka da dziecka = ((4 x wiek dziecka w latach) -ł- 201 % dawki dorosłego Dawki da dzieci powyżej 12. roku żyda:

4

   Dawka dla dziecka = _powierzchnia dala dziecka- _x dawka dla dorosłego

powierzchnia dała człowieka dorosłego (1,73 m^!)