DSC01748 (5)

nm/mc.

mi

WlĄ

■f rnrir    go wab* om palet tmpanąt pMtwmuntt

nr^yimngr mmc edyfcty. om mocy których naprawione omt*. ja tusywćy wyraądsoar rótnym MzImb przez Ramzesa Tym-ismrm Morusa olempudzltwutue utopii pt/Umtty pająk, Ten H jM|M mBownnr targ utoizrń Ukąszenie ukazuje się BI||u . i io Hośrtwy Hanu. a nie okrutny fbunztn mum umrze* Rarpatzyna *lę dramatyczny wyścig z czasem; ole madawo. kto ttuw pierwszy I czy Hufiu zdąży przypleczęto-Sm| mi arn^tmu z chwilą śmierci Kwnzeu. Nm^puje roz-■■Kpi mar mt tbĘpomum Qtf początku utworu Horn* zmarł

w źytir. zaś Rzmzm wyzdrowiał. Hpm JL lągcnd dawnego Egiptu" ilustruje klasyczne re-ffia mgr gtfooku. Jod to utwór niewielkich rozmiarów, o zwarte), gnioa powiedzieć, ubogiej fabule. Rodnie w nim na-iMt drematyeme jednotorowo biegnącej akcji, a narrator eggMftnfe mb obecność w trzech ważnych momentach: na |—^,|ą^rtfM w środku (gdy Horuaa ukąsił pająki i na kotku ■M fw eehi wyrażenia refleksji na temat ludzkiego losu). Ckm tśonrś jest tu kształtowany na wzór tragedii antycznej, I punkt kulminacyjny przypada na moment śmierci Horusa. W utworze znajduje też odzwierciedlenie zasada kontrastu: (kkgHonn przeciwstawiony jest bezwzględnemu Ramzesowi, Wątki losu obu głównych bohaterów przebiegają peralelnlr i odwrócona zastaje sytuacja wyjściowa.

bme nówek Prusa, w większym lub mniejszym stopniu, odbiegają od ścisłych rygorów kompozycyjnych, co znamionuje twórcze traktowanie przez autora „Omyłki* zasad poetyki ga-tałkul W „Antku* obserwujemy fabułę zarysowaną szerzej, ntfby to sugerował kanon klasyczny. Choroba Rozalki to sytuacja OM związana bezpośrednio z wątkiem głównym — stanowi motyw uboczny, jak gdyby akompaniament do przedstawio-oyrb zdnrzed. Podobnie w „Kamizelce* — motyw tytułowej ubtoni pdnl ważną rolę elementu charakteryzującego psychikę małżonków. Te dodatkowe całostkl w treści utworu peł* w prezentacji bohaterów. W dziełach realtetycz-■pfaśtoeau pozytywizmu postacie przedstawiano w sposób ńfafcfctjczay — Ich typowość była wzbogacana o cechy chara-■ttjtttfae. Często sięgano po wzorce autentycznego żyda, Leon w jOmyftce" to literacki odpowiednik ntarszeg> Hmfl pod którego wpływem pisarz pozostawał.

Humor 1 Jęsyk Pruna

Badaczy literatury I czytelników ujmował talent Pr»«a do konstruowania wypowiedzi nacechowanych humorem, żartem I dowcipem. W jego nowelach można odnaleźć wszystka podstawowe odmiany humoru: słów, postaci l sytuacji Nauczyciel Dobrzański z „Omyłki", drzemiący często w fotelu, na dźwięk słów Inwokacji z Sona Tadeusza* — „Ojczyzno moja, ty jesteś jak zdrowie..." — budził się i dziękował za życzenia.

Kasjer z „Omyłki" w opowieściach o swoich wojskowych przewagach przypomina Papkina — komicznego bohatera .Zemsty* Aleksandra Fredry. Roztargnienie pastora Bóhme z .Powracającej fali", który stale szukał swoich okularów. wywr> łuje 8 czytelnika dobrotliwy uśmiech 1 zwiększa jego sympatię dla szlachetnego 1 mądrego człowieka.

Wierność wobec autentycznego świata znalazła swój wyraz również w warstwie Językowej utworów nowelistycznych pisarza. By stworzyć żywe, plastyczne postacie, Prus stosował między Innymi zabieg zwany stylizacją językową. Czynił to z umiarem, sygnalizując, że na przykład niańka w .Omyłce* mówi gwarą ludową: .... czegóż się znowu ubierasz w nocną ko* szulę, klej d chcę włożyć dzienną?" Niemieckie pochodzenie Adlera zostało zaakcentowane poprzez Jego niepoprawną — z punktu widzenia norm języka polskiego — składnię: .... ty ale byłeś wczoraj w Warszawie". Prości ludzie mówią u Prusa językiem potocznym. który dopuszcza drobne nlepoprawnoścl stylistyczne, więc chłopiec stajenny może powiedzieć: „nofabryce" LPowraca-jąca fala").

Indywidualizacja Języka w nowelach B. Prusa pełni też dodatkową funkcję — służy rozładowaniu napięcia dramatycznego poprzez humor. Widzimy to w .Kamizelce" na przykładzie rozmowy pana Tomasza z handlarzem starzyzną, starym Żydem, którego łamana, obfitująca w błędy gramatyczne i składniowe polszczyzna rodzi nieoczekiwany wydźwięk komiczny.

Spośród Innych form wypowiedzi należałoby wymienić dyskretnie stosowaną przez pisarza mowę pozornie zależną, która maskuje obecność narratora l eliminuje bezpośrednie komentarze odautorskie, Jak też paralellzm składniowy, podkreślający ważne myśli autora przekazywane czytelnikowi.