DSC01824 (6)

654 Lmlkm — Opmoowanir

wtfi m, kupienie jq iu cr/._f ucteiwej pracy mój ojciec musiałby żyć i zapisywać recepty pracz 300 ł*U... (stu 311).    ^J

Prus nie jrst swolennikiem rewolucyjnych rozwiązań, ośmiesza nawet socjalistów ptecratujfc naiwne poglądy Maruszcwicza, ale nie ukrywa, że w więzieniach prxe4>\ w a ją oddani idei działacze, którzy bardzo poważnie je traktuję. Prezentuje także sytuwjf studentów, uwłaczające godności warunki, w jakich żyję i zdobywaję wykształcenie. wyraźnie zmierza więc do umiejscowienia idei socjalistycznych w konkretnym czasie i środowisku.

IWoMjje jeszcze utopia techniczna, wiara w nowe wynalazki Geista i Ochockiego. które umożliwię powstanie sprawiedliwego porzędku. Jest jednak oczywiste, żte jest to ucieczka w fantastykę, będęea wyrazem utraty wiary w wielkę przemianę raoczy wist ości. Jednocześnie to kolejna płaszczyzna, na której autor pokazuje głęboki kryzys pozytywistycznych ideałów. W tym majęcym się za wiek rewolucyjnych wynalazków i zawrotnego rozwoju cywilizacji okresie, prawdziwie utalentowani naukowcy łyję w nędzy (Geist), są lekceważeni i wyśmiewani, nikt nie interesuje się ich osiągnięciami, w najlepszym wypadku traktuje się ich jak nieszkodliwych dziwaków (Ochocki). Nie tylko więc nie dokonano wynalazku, który by zrewolucjonizował świat, ale nie zdołano nawet obudzić w ludzkości pasji i umiłowania wiedzy, nie nauczono jej doceniać genialnych umysłów.

LALKA - NAJWYBITNIEJSZA POLSKA POWIEŚĆ REALIZMU

KRYTYCZNEGO

Wszystkie omówione wyżej elementy struktury Lalki dowodzą, że powieść B. Prusa jest najdojrzalszym przejawem dziewiętnastowiecznego realizmu w literaturze polskiej, zwanego też realizmem krytycznym. Lalka posiada wszystkie cechy powieści tego typu. Jest to długi utwór epicki, pisany prozą, fabularny, o skomplikowanej strukturze, na którą składają się:

a)    konkretny, mający odniesienia historyczne, czas;

b)    dokładnie przedstawione miejsca akcji;

c)    kreacje bohaterów o wyraźnie zarysowanej osobowości, a zarazem typowych, reprezentatywnych dla swej warstwy społecznej, a nawet pokolenia cech; ich postępowanie jest motywowane przez czynniki zewnętrzne, psychologiczne, a także biologiczne;

dl zdarzenia o wysokim stopniu prawdopodobieństwa, z których zbudowana jest wielowątkowa fabuła (wątek główny i poboczne); ej świat przedstawiony, będący panoramicznym obrazem życia zbudowany na podstawie studiów z natury, rzetelnych obserwacji, opisany szczegółowo i ukazany lak, by stworzyć iluzję bezpośredniego obcowania z rzeczywistością;

B ■^arre,or obiektywny, wszechwiedzący, którego rola jednak maleje, staje się mniej widoczny, zastępują go bohaterowie; miejsce narracji zajmują ^HKfOGBy, dialogi i coraz bardziej skomplikowana sfera znaków i znaczeń;

Ponadto powieść realizmu krytycznego jest zwykle wyrazem krytycznego nastawienia uutora do przedstawionej rzeczywistości. Prus piętnuje w Lakę pozostałości feudalizmu, konserwatyzm arystokracji, nędzę proletariatu, bezwzględności, chciwość, bogacenie się kosztem innych. Na tle rozkładu społecznego ukazuje bohaterów, którzy marnują swe możliwości i wysiłki, chcyc coś zmienić, a którzy spotykają się i niezrozumieniem i dezaprobatą środowiska.

g) bogactwo środków stylistycznych zarówno w narracji jak i w dialogach i monologach wewnętrznych.

Należy także pamiętać, iż powieść jest strukturę elastyczną, swobodny, pozbawiony ścisłych rygorów. Obejmuje wiele zjawisk życiowych, ogromny materiał poznawczy. W każdym utworze zostaje on przetworzony w swoisty sposób, lak też jest w Lalce, która ma, obok omówionych wyżej, własne cechy strukturalne.

CYTATY, KTÓRE MOG4 Się PRZYDAĆ

„Panna Izabela była niepospolicie piękny kobiety. Wszystko u niej było oryginalne i doskonałe. Wzrost więcej niż średni, bardzo kształtna figura, bujne włosy blond z odcieniem popielatym, nosek prosty, usta trochę odchylone, zęby perłowe, ręce i stopy modelowe. Szczególne wrażenie robiły jej oczy, niekiedy ciemne i rozmarzone, niekiedy pełne iskier wesołości, czasem jasnoniebieskie i zimne jak lód.” (sit 37-38)

„Ciekawym zjawiskiem była dusza panny Izabeli. Gdyby jy ktoś szczerze zapytał czym jest świat, a czym ona sama? niezawodnie odpowiedziałaby, że świat jest zaczarowanym ogrodem, napełnionym czarodziejskimi zamkami, a ona - boginię czy nimfy uwięziony w formy cielesne,” (str. 38)

„Szedł, przez brudne szyby zaglydał do mieszkań i nasycał się widokiem szaf bez drzwi, krzeseł na trzech nogach, kanap z wydartym siedzeniem, zegarów o jednej wskazówce z porozbijanymi cyferblatami. Szedł i cicho śmiał się na widok wyrobników wiecznie czekajycych na robotę, rzemieślników, którzy trudniy się tylko łataniem starej odzieży, przekupek, których całym majytkiem jest kosz zeschłych ciastek - na widok obdartych mężczyzn, mizernych dzieci i kobiet niezwykk brudnych." (stu 70 - wędrówka Wokulskiego po Powiślu)

,Jaki oni majy rozum! - pomyślał Wokulski. I zdawało mu się, że między tymi ludźmi życie upływa prościej i weselej aniżeli między nadętym mieszczaństwem albo arystokra-lyzujycy szlachty. ” (str. 101 - usprawiedliwienie starań Wokulskiego o wejście do salonów arystokracji)

„Czuł i myślał, pragnęł i cierpiał - za miliony. Tylko - nic nigdy nie aobił użytecznego. Zdawało mu się, że ciygłe frasowanie się całym krajem ma bez miary wyższy wartość od utarcia nosa zasmolonemu dziecku.” (str. 147 - charakterystyka księcia)