Odbierz swojÄ… kanalizacjÄ™
Zanim grawitacyjna instalacja kanalizacyjna będzie użytkowana, musi przejść próby
wykonania i odbioru. Próby te przeprowadza uprawniony inspektor nadzoru budowla-
nego w obecności wykonawcy i inwestora. Obowiązkiem inwestora jest przechowy-
wanie protokołów odbioru i prób szczelności.
Odbiór instalacji (nie tylko kanalizacyjnej) polega na skontrolowaniu stanu wykonanych robót, m.in. przez
przeprowadzenie określonych prób, które pozwalają na stwierdzenie ewentualnych nieprawid-
łowości. Odbiór częściowy i końcowy powinien być potwierdzony protokołem i odnotowany w dzien-
niku budowy.
Przejść przez wszystkie odbiory...
Według artykuł 18.1 prawa budowlanego zapewnienie odbioru robót budowlanych ( w tym instalacji
kanalizacyjnej) jest obowiązkiem inwestora. Odbioru instalacji dokonuje komisja, w składzie której muszą
znalez
ć się przedstawiciele: inwestora i wykonawcy oraz inspektor nadzoru budowlanego
(z odpowiednimi uprawnieniami). Aby protokoły odbioru były ważne, muszą być podpisane przez wszystkich
przedstawicieli komisji. Można wyróżnić trzy rodzaje odbiorów:
Odbiór międzyoperacyjny przeprowadzany jest podczas prac budowlanych. Kontrolowane są
następujące czynniki:
" sposób prowadzenia przewodów (przebieg tras);
" spadki i szczelność połączeń rur kanalizacyjnych;
" kompensacja wydłużeń (w przypadku rur z tworzyw sztucznych);
" zgodność lokalizacji przyborów z projektem;
Odbiór częściowy wykonuje się dla tych odcinków instalacji, które w wyniku postępu robót będą zakryte
lub zabudowane (przewody prowadzone w bruzdach, przebiciach i wykopach). Odbiór częś-
ciowy obejmuje sprawdzenie danego odcinka instalacji pod względem zgodności stanu istniejącego
z dokumentacjÄ… (projekt, dziennik budowy), warunkami wykonania instalacji, wymaganiami normo-
wymi i warunkami technicznymi. Kontroli muszą podlegać:
" użycie właściwych materiałów i elementów będących składnikami instalacji;
" prawidłowość wykonanych połączeń (w tym jakość materiałów uszczelniających w połą-
czeniach);
" rodzaje, wymiary, przebieg tras i spadki przewodów: podejść pod przybory kanalizacyjne oraz
odpływów (poziomów kanalizacyjnych);
" podpory przewodów kanalizacyjnych: prawidłowośc wykonania i odległości między nimi;
" zainstalowanie przyborów sanitarnych;
" zgodność wykonania z dokumentacją.
Każdy odbiór częściowy musi być podsumowany protokołem odbioru.
Odbiór końcowy polega na kompleksowej kontroli w pełni wykonanej instalacji. Odbywa się na tej samej
zasadzie co odbiory częściowe. Przed odbiorem końcowym muszą zostać wykonane próby szczelności, które
również wymagają odpowiedniego protokołu.
Aby protokół odbioru końcowego był ważny, muszą być do niego dołączone protokoły
odbiorów częściowych i prób szczelności.
Sprawa kluczowa - szczelność
W każdej instalacji najbardziej krytycznym i najsłabszym punktem są połączenia rur. Dotyczy to
oczywiście także instalacji kanalizacyjnej. Niepoprawne czy niedokładnie wykonanie połączenia może mieć
katastrofalne skutki. Dlatego na ich jakość i szczelność zwraca się szczególną uwagę. Spraw-
dzenie szczelności przewodów (szczególnie na połączeniach) to próba szczelności.
W zakresie instalacji kanalizacji sanitarnej sprawdza się elementy instalacji mieszkaniowej - podejścia do
przyborów oraz rury spustowe, a także przewody odpływowe (odprowadzające ścieki do przyka-
nalika). Wykonuje się nastepujące próby:
" sprawdzenie podejść kanalizacyjnych i przewodów spustowych na szczelność. Podczas tej próby
kontroluje się ich zachowanie podczas swobodnego przepływu wody. Jeżeli woda nie wypływa
przez połączenia w żadnym punkcie instalacji, wynik jest pozytywny.
" sprawdzenie przewodów odpływowych. Przewody te napełnia się wodą powyżej kolana łączącego
pion z danym przewodem. Jeśli woda nie wypływa przez połączenie, wynik próby jest pozytywny.
Każda próba szczelności musi być udokumentowana protokołem.
autor: Joanna Ryńska
zdjęcia: Redakcja
data publikacji: 19.05.2005
Elementy instalacji kanalizacyjnej
Użytkowanie wody nieodłącznie wiąże się z produkcją ścieków. Odprowadzenie ście-
ków musi być równie niezawodne jak dostarczanie wody, a instalacja kanalizacyjna ma
pracować sprawnie i bezawaryjnie. Stąd musi być wykonana starannie, z dbałoś-
cią o szczegóły konstrukcyjne.
O instalacji kanalizacyjnej
Ścieki (a co za tym idzie i kanalizację) można podzielić na sanitarne i deszczowe. Nawet jeśli odpro-
wadzane są one do wspólnej sieci kanalizacyjnej (tzw. kanalizacja zbiorcza), na terenie nierucho-
mości istnieje oddzielna instalacja kanalizacji sanitarnej i oddzielna deszczowej.
Ścieki sanitarne (zwane też bytowymi, pochodzące z gospodarstwa domowe-
go) zbierane są na terenie nieruchomości (budynku) poprzez instalację ka-
nalizacji wewnętrznej, a stamtąd odprowadzana do sieci kanalizacyjnej lub do
przydomowej oczyszczalni ścieków.
W przypadku odprowadzania wody do sieci kanalizacyjnej granicą między instalacją a
siecią jest tzw. czyszczak główny (rewizja) - kształtka włączana w rurę, pozwalająca na jej
badanie i czyszczenie. Umowną granicą między instalacją a oczyszczalnią przydomową jest
studzienka rewizyjna na terenie nieruchomości.
Podstawowe elementy instalacji kanalizacyjnej.
Instalacja kanalizacji sanitarnej składa się z następujących elementów:
" rury, których zadaniem jest transport ścieków z odpowiednią prędkością i wyprowadze-
nie ich z budynku. Uzupełnieniem rur są obejmy, mocujące rury do ściany i wytłumiające drgania;
" łączki i kształtki, których zadaniem jest zmiana kierunku przewodów, łączenie odcinków, łączenie
większych średnic z mniejszymi (łączki i kształtki redukcyjne) lub łączenie więcej niż dwóch
rur.
Podstawowymi łączkami są mufy i złączki kielichowe. Do zmiany kierunku służą kolana
Do łączenia więcej niż dwóch rur służą trójniki i czwórniki.
Do redukcji średnic służą kształtki redukcyjne - zwężki, mufy, kolana, trójniki i czwórniki.
 mufa dwukielichowa zwężka kolano trójnik czwórnik
" czyszczaki (rewizje) umożliwiające badanie i czyszczenie pionowych odcinków rur;
" armatura zabezpieczajÄ…ca - zawory odcinajÄ…ce;
" przybory i podejścia kanalizacyjne: wpusty podłogowe i piwniczne do odprowadzania wody z
podłogi; podejścia do przyborów kanalizacyjnych (wanny, umywalki, miski ustępowe) z syfonami
lub bez; odpływy podłogowe i wannowe oraz ceramika sanitarna: umywalki, wanny, zlewy i
zlewozmywaki oraz miski ustępowe.
wpust podłogowy podejście wywiewka kominek zawór napowietrzający
do WC
" elementy wentylacji - rury wywiewne (wywiewki) oraz zawory odpowietrzajÄ…ce. Zadaniem
elementów wentylacji jest zapobieganie podciśnieniu u rurach poprzez ich odpowietrzanie.
" studzienki rewizyjne i inspekcyjne na terenie nieruchomości. Studzienki takie umożliwiają przegląd i
naprawę instalacji zewnętrznej.
Elementami wspomagajÄ…cymi instalacjÄ™ kanalizacyjnÄ… sÄ… uszczelki z elastycznego tworzywa sztucz-
nego, które zapewniają trwałość, szczelność i niezawodność połączeń kielichowych; materiały izolu-
jące akustycznie; nakładki oraz system mocowania rur.
Budowa domowej kanalizacji sanitarnej.
Ścieki z kanalizacji domowej odprowadzane są przykanalikiem - przewodem, który zbiera ścieki z do-
mu i kieruje je do sieci kanalizacyjnej. Do przykanalika ścieki docierają tzw. poziomami kanalizacyjny-
mi. Nazwa jest umowna - ponieważ ścieki płyną grawitacyjnie, poziomy kanalizacyjne muszą biec
z pewnym spadkiem (nachyleniem). Poziom, który wyprowadza ścieki z budynku nazywa się przewo-
dem głównym, a do niego dochodzą przewody drugorzędne. Poziom kanalizacyjny musi być zaopa-
trzony w czyszczak (rewizjÄ™).
Poziomy najczęściej wykonuje się z żeliwa lub tworzyw sztucznych (PCV, PE, PP).
Ścieki są odprowadzane do poziomów z każdej kondygnacji za pomocą pionów (rur spustowych).
Najczęściej spotykana średnica rury spustowej to 0,1 m. Nowe piony najczęściej wykonywane są
z tworzyw sztucznych - żywicy poliestrowej, PVC, PE, PP. Piony powinny być wyprowadzone nad dach (co
najmniej 0,5 m nad połacią dachową) i zwieńczone rurą wentylacyjną (tzw. wywiewką).
Do pionów ścieki płyną podejściami. Podejścia powinny mieć następujące średnice:
" umywalka, bidet - 40 mm;
" zlewozmywak, wanna, natrysk, pralka, zmywarka - 50 mm;
" miska ustępowa - 100 mm.
Jeśli podejścia są wspólne, muszą mieć syfony (zamknięcia wodne) Podejścia mogą być wykonane
z takich samych materiałów jak piony .
Przebieg przewodów
Piony muszą biec pionowo, zaś podejścia i poziomy - ze spadkiem. Dla danego przewodu spadek po-
winien być stały - dla podejść powinien mieścić się w zakresie 2 - 15%. Podejścia nie powinny być dłuższe
niż 3 m, a nawet, w przypadku miski ustępowej - 1 m.
Piony nie powinny być prowadzone na wierzchu ścian ze względu na hałaśliwość instalacji - jeśli przylegają
bezpośrednio przy ścianach, należy zabezpieczyć je warstwą izolacji akustycznej. Piony można prowadzić w
specjalnych bruzdach w ścianach, ale nie powinno się ich zamurowywać.
Piony muszą być koniecznie mocowane do ścian za pomocą obejm elastycznych: mocują one rury,
wytłumiają drgania (zmniejszają hałas) i ułatwiają pracę rur.
Nad włączeniem pionu do poziomu musi być zamontowana rewizja, często konieczne jest też użycie zwężki
(zmiana średnicy oraz zmiana materiału).
Jeśli rura przechodzi przez przegrodę, musi być mocowana prostopadle do niej. Musi też być ukryta w
odpowiedniej tulei (nie może być bezpośrednio zamurowana).
Co decyduje o prawidłowej pracy instalacji?
Prawidłowa praca instalacji polega na ciągłym odprowadzaniu ścieków bez oddziaływania na śro-
dowisko zewnętrzne (pomieszczenia). Aby osiągnąć ten cel, trzeba pamiętać o następujących zasa-
dach:
" rury instalacyjne ulegają rozszerzaniu pod wpływem temperatury (szczególnie jest to istotne przy
tworzywach sztucznych). Trzeba używać mocowań pionów do ścian (nie powodując uszkodzeń
mechanicznych!) oraz kształtek kompensacyjnych;
" rury kanalizacyjne wymagają izolacji akustycznej i cieplnej - w przeciwnym razie będą bardziej
uciążliwe;
" kluczową sprawą jest wykonanie połączeń między rurami. Najczęściej są to połączenia kielichowe,
które trzeba bardzo starannie uszczelnić (przestrzegając zasad zakładania uszczelki);
" każdy pion kanalizacyjny musi mieć wentylację.
autor: Joanna Ryńska
zdjęcia: Wavin
data publikacji: 10.12.2004
Materiały w kanalizacji sanitarnej
Kanalizacja sanitarna jest instalacją specyficzną. Przewody mają duże średnice, po-
dejścia muszą być wyposażone w syfony, przepływ ścieków może powodować hałas... Materiał
na instalację kanalizacyjną powinien spełniać szereg wymogów, by dom nie był
podporzÄ…dkowany kanalizacji.
Asortyment materiałów do kanalizacji sanitarnej przedstawia się następująco:
" tworzywa sztuczne (PVC, polietylen wysokiej gęstości, polipropylen, żywica poliestrowa) stosowane
do wykonania przewodów (pionów i podejść) oraz łączników i kształtek;
" żeliwo, najczęściej stosowane do wykonania przewodów odpływowych i kanalizacji zew-
nętrznej (rury prowadzące od instalacji domowej do szamba, studzienek, oczyszczalni
przydomowej); rzadziej wykorzystywane do budowy pionów;
" kamionka stosowana do wykonania przewodów odpływowych (poziomów kanalizacyjnych) oraz
kanalizacji zewnętrznej;
" beton stosowany do wykonania kanalizacji zewnętrznej;
Tworzywa sztuczne
Rury z tworzyw sztucznych odznaczają się bardzo dobrymi własnościami:
" dobre parametry hydrauliczne. Wewnętrzne ściany rur są gładkie, co znacznie zmniejsza opory
przepływu. Jest to bardzo ważne - pozwala, by ścieki płynęły z właściwą prędkoś-
cią, a jednocześnie średnice mogą być mniejsze w porównaniu z rurami żeliwnymi;
" odporność na korozję. Ścieki sanitarne mogą mieć bardzo silne własności korozyjne (mają odczyn
kwaśny, a przy tym zawierają detergenty, środki czystości, chemikalia), zwiększa-
ne przez stosunkowo wysokÄ… temperaturÄ™;
Zasadniczym problemem jest wydłużalność temperaturowa - przez to rury wymagają kompensacji. Trzeba
je montować za pomocą specjalnych obejm i przewidywać luz przy montowaniu.
Poszczególne tworzywa sztuczne mają charakterystyczne dla siebie zalety.
Żywica poliestrowa wzmacniana włóknem szklanym (GRP) to materiał ciężki i
wytrzymały. Najczęściej stosowany jest do budowy sieci kanaliza-
cyjnych w terenach trudnych (np. silnie podmokłych). Charakteryzuje się też wysoką
odpornością na temperaturę.Rzadko stosowana w instalacjach domowych, może
pojawić się w instalacjach szczególnie obciążonych (np. tam, gdzie są wysokie piony
albo "skoki" ciśnienia powodowane przez nie-
równomierne przepływy). Można ją też spotkać jako tworzywo na zbiorniki (osadniki gnilne).
GRP jest materiałem drogim i trudno dostępnym, ale można polegać na jego własnościach mecha-
nicznych i antykorozyjnych.
Polichlorek winylu (PVC) charakteryzuje siÄ™ znacznÄ… wyt-
rzymałością, udarnością (odpornością na uderzenia) i odpor-
nością na zgniecenia. Dzięki tym cechom świetnie nadaje się do stosowania
w instalacji kanalizacyjnej zewnętrznej (prze-
wody, studzienki kontrolne, pokrywy, włazy, zbiorniki na zło-
ża biologiczne). Zaletą PVC jest ponad czterdziestoletnia ka-
riera w branży instalacyjnej - jest więc tworzywem spraw-
dzonym, którego wady zostały skorygowane, a wręcz wyeli-
eliminowane. Asortyment wyrobów z PVC przeznaczonych do kanalizacji jest
bardzo szeroki. Do wyboru są wszystkie śred-
nice rur, kształtki, złączki oraz urządzenia kanalizacyjne: czyszczaki,
podejścia kanalizacyjne, kratki, studzienki z pok-
rywami.
Kanalizacyjne rury PVC łączy się na uszczelniane kielichy, większe średnice można łączyć złączkami
kołnierzowymi.
PVC ma stosunkowo najmniejszy współczynnik rozszerzalności cieplnej: wynosi 0,08mm/mK. Przyk-
Å‚adowo, metrowy odcinek, który byÅ‚ monotowany w temp. 10°C, rozszerzy siÄ™ o 4 mm, jeÅ›li bÄ™dÄ… nim
pÅ‚ynęły Å›cieki o temp. 60°C. Nie można też pominąć faktu, że to jedno z najtaÅ„szych tworzyw sztucznych.
Polipropylen (PP) wykazuje się dużą odpornością na tem-
peratury - zarówno wysokie, jak i niskie. Dlatego rury poli-
propylenowe są niewrażliwe zarówno na wysokie temperatu-
ry, jak i na ich wahania. Polipropylen wykazuje stosunkowo mały
współczynnik rozszerzalności cieplnej. Cechuje się elas-
tycznością i zdolnością tłumienia drgań, dzięki czemu instalac-
ja z niego wykonana pracuje cicho. Nadaje się głównie do instalacji
wewnętrznych.
Rury występują w szerokim asortymencie średnic. Uzupełnio-
ne są o kształtki (trójniki, kolana) i łączniki (redukcje, mufy, dwuzłączki). Rury PP łączy się na uszczelniane
kielichy.
Polietylen wysokiej gęstości (HDPE) jest bardzo elastyczny - dzięki temu
wytłumia drgania (instalacja jest mało hałaśliwa). Dzięki specjalnym dodatkom i
procedurom technologicznym jest odporny na wahania temperatury oraz na tzw.
ruchy termiczne (praca rur pod wpływem wahań temperatur).
Ze względu na wysoki współczynnik rozszerzalności cieplnej rury powinna być
zapewniona kompensacja - rury powinny być montowane ze znacznym luzem.
Rury HDPE stosowane są jako baza do wykonywania systemów
tzw. kanalizacji cichej - natężenie dz
więku przy pracy takiej
kanalizacji nie przekracza 20 dB. Oznacza to, że poziom dz
więku porównywalny do poziomu,
któy powstaje przy pracy lodówki.
Rury HDPE występują w szerokim asortymencie średnic i złączek. Można łączyć je przez
zgrzewanie doczołowe, a także złączki kołnierzowe i zaciskowe - wśród nich można wyróżnić
specjalne złączki kompensacyjne - pozwalające na bezpieczne ruchy cieplne rur).
Tworzywa sztuczne z odpowiednimi dodatkami mogą stanowić bazę do wykonania kanalizacji cichej
(niskoszumowej). Oprócz wspomnianego już polietylenu, do tworzenia systemów kanalizacji cichej
wykorzystuje się polipropylen i polichlorek winylu. Aby system mógł stać się niskoszumowym, tradcyjne
tworzywa uzupełniane są o dodatkowe składniki - może to być inne tworzywo
sztuczne (np. ABS) lub minerały.
Żeliwo było powszechnie stosowanym materiałem kanalizacyj-
nym, ze względu na znaczną wytrzymałość, odporność na ście-
ranie i niewielką rozszerzalność liniową. Wykazuje jednak podat-
ność na korozję i zarastanie biologiczne, poza tym jest ciężkie.
Wady te zostały wyeliminowane w nowoczesnych systemach ka-
nalizacyjnych. Żeliwo, pozbawione "starych" wad powraca do łask, ze względu
na swoje "stare" zalety, jak i nietoksyczność, dz
więkochłonność i estetyczne
wykonanie (co osiąga się m. in. dzięki zastosowaniu nowoczesnych powłok
tworzywowych).
Aktualnie żeliwo najczęściej jest stosowane jako materiał na po-
ziomy kanalizacyjne, przykanaliki, rury kanalizacji zewnętrznej, wpusty oraz włazy do studzienek
rewizyjnych. Rury łączy się za pomocą kielichów, średnice wynoszą od 0,05 do 0,20 m.
Kamionka stosowana jest najczęściej w sieciach kanalizacyj-
nych. W instalacjach występuje najczęściej jako materiał na przewody
odpływowe, zbierające ścieki z całego budynku; na przykanalik lub na rury
tworzące instalację zewnętrzną.
Kamionka jako tworzywo ceramiczne jest odporna na działanie substancji
chemicznych (zarówno pochodzących ze ścieków, jak
i z gruntu, w którym jest położona), rury są więc trwałe i szczel-
ne po wielu latach eksploatacji. Nowoczesna kamionka wykazuje
także wykazuje także odporność na ścieranie. Charakteryzuje się znaczną
gładkością, z czego wynikają małe opory przepływu.
autor: Joanna Ryńska
zdjęcia: Poliplast Magnaplast Wavin Geberit KZO
data publikacji: 02.12.2004
data aktualizacji: 17.06.2005