Charakterystyka kierunkowa fonom takim nie grozi ani kamica nerkowa,
W pierwszej części artykułu poznałeś pod- ani zawał serca.
stawowe sposoby zamiany dz
więku na prze- Opis ciekawego zastosowania takiego
bieg elektryczny, stosowane w mikrofonach. mikrofonu znalazłem w jednym z wcześniej-
A jak dzieli się mikrofony ze względu na szych numerów naszego bratniego czaso-
charakterystykę kierunkowości? pisma  Estrada i studio (ze stycznia 1997).
Otóż dzielimy je na: Do rzeczy: oddalanie się rozmówcy od mik-
 wszechkierunkowe o kołowej charak- rofonu pociąga za sobą stopniowy zanik
terystyce kierunkowości (kulowe, koło- sygnału. Chyba każdy z nas, kto ma do czy-
we, dookólne), nienia z mikrofonami, zna ten problem. We
 jednokierunkowe o charakterystyce wspomnianym artykule podano jak w sto-
kardioidalnej lub nerkowej, sunkowo prosty sposób możemy przeciw-
 ultrakierunkowe o bardzo ostrej cha- działać temu zjawisku: umieszczając mikro-
rakterystyce jednokierunkowej, fon o charakterystyce kardioidalnej ... na po-
 dwukierunkowe o charakterystyce wierzchni podłogi. Ta sztuczka wymaga
ósemkowej. dobrej jakości podłogi. Pod mikrofon można
O co w tym wszystkim chodzi? położyć cienką warstwę pianki lub umieścić
Zgodzisz się, że mikrofon ma przód i tył: mikrofon na statywie tuż nad podłogą. Gdy
przód tam gdzie jest sitko, tył tam gdzie ni- aktor lub piosenkarz odchodzi od tak
czym ogon, wychodzi z niego kabel. A czy z podstawowymi charakterystykami kla- umieszczonego mikrofonu, straty sygnału
ma górę i dół? Czy mikrofon  słyszy tylko sycznych mikrofonów. są znikome, nawet przy odległości ok. 10
M
i
k
r
o
f
o
n
w
s
z
e
c
h
k
i
e
r
u
n
k
o
w
y
d
o
dz
więki z przodu, czy także z boku, z tyłu, Mikrofon wszechkierunkowy czyli do- m. Jest jednak pewien warunek. Zarówno
o
k
ó
l
n
y
z dołu i z góry? okólny ma jednakową skuteczność dla przed, jak i za mikrofonem powinna rozcią-
Sam widzisz, że trudno podać jedno- wszystkich kierunków padania fali dz
więko- gać się powierzchnia podłogi, a nie kanał dla
znacznÄ… odpowiedz
. wej  zobacz jak to zaznaczono na rysunku orkiestry lub ściana. Ten prosty chwyt tech-
Są mikrofony, które jednakowo słyszą 9a. Ma najbardziej wyrównaną charakterys- niczny jest na tyle skuteczny, że wykorzys-
dz
więki nadchodzącego z dowolnego kierun- tykę częstotliwościową i w dobrych warun- tywały go takie sławy muzyki młodzieżowej
ku (nawet te pochodzÄ…ce z tyÅ‚u mikrofonu). kach akustycznych w peÅ‚ni speÅ‚nia swojÄ… ro- jak Placido Domingo czy José Carreras
Natomiast inne zdecydowanie lepiej  słyszą lę. Ale jak sam wiesz, dobre warunki trafia- (młodzież lat pięćdziesiątych). Odsyłam do
dz
więki nadchodzące tylko z jednego kierun- ją się bardzo rzadko. Nader często zdarza artykułu z  Estrady i studio 1/97 i zachę-
ku. Zdecydowana większość mikrofonów nie się słyszeć w kolumnach rozkoszny gwizd, cam do eksperymentów; tym bardziej, że
rozróżnia natomiast kierunku góra/dół. który skutecznie budzi śpiących słuchaczy. o mikrofon łatwo, podłogę ma każdy, kana-
Aby przedstawić czułość mikrofonu Jest to samowzbudzenie systemu elektro- łu dla orkiestry w domu nie ma prawie nikt
w zależności od kierunku, z którego przy- akustycznego, wynikające często z nieod- i trzeba się martwić tylko o ścianę. A więc
chodzi dz
więk, rysuje się charakterystyki powiedniego dobrania i ustawienia mikrofo- do dzieła!
kierunkowe. Czasem spotyka się uprosz- nu. Dlatego bardzo często konieczne jest
a)
a
)
czone pseudoprzestrzenne charakterystyki, używanie mikrofonów kierunkowych, o czu-
r
y
s
u
n
k
u
8
takie jak na rysunku 8. W katalogach częś- łości ograniczonej dla dz
więków dobiegają-
ciej spotyka się charakterystyki jak choćby cych z konkretnych stron.
r
y
s
u
n
k
u
9
na rysunku 9 (pochodzące z katalogu znanej Przykładem takiego mikrofonu jest mik-
k
a
r
d
i
o
i
d
a
l
n
e
j
firmy AKG), gdzie dodatkowo zaznacza się rofon o charakterystyce kardioidalnej, który
skuteczność dla różnych częstotliwości; jest zdecydowanie mniej czuły dla dz
wiÄ™-
stąd podział na dwie połówki. ków dobiegających z boku i od tyłu. Nazwa
b) c)
b
)
c
)
A co powiesz na to: są mikrofony, które takiej charakterystyki bierze się od jej kształ-
pod wpływem napięcia elektrycznego zmie- tu przypominającego serce  zobacz rysu-
niają swą charakterystykę kierunkową!? nek 9b. Niektórzy nazywają taką charakte-
Nie będziemy dziś wchodzić w to fascy- rystykę  nerkową, gdyż również przypomi-
nujÄ…ce zagadnienie. Zapoznaj siÄ™ natomiast na ona ten organ. Jedno jest pewne, mikro-
d) f)
d
)
f
)
Rys. 9. Charakterystyki kierunkowe
R
y
s
.
9
.
C
h
a
r
a
k
t
e
r
y
s
t
y
k
i
k
i
e
r
u
n
k
o
w
e
Rys. 8. Charakterystyki kierunkowe
R
y
s
.
8
.
C
h
a
r
a
k
t
e
r
y
s
t
y
k
i
k
i
e
r
u
n
k
o
w
e
ELEKTRONIKA DLA WSZYSTKICH 4/98 27
Nagłaśnianie
N
a
g
Å‚
a
Å›
n
i
a
n
i
e
h
y
p
e
r
k
a
r
d
i
o
i
d
a
l
n
e
s
u
Mikrofony hyperkardioidalne, inaczej su- fon nie może być ustawiony blisko. Rozu- Sprawdza się go tylko przez mówienie (zaleca-
perkardioidalne, (por. rysunek 9c) zapewnia- miemy to tym bardziej, że każdy z nas wo- ny tekst: raz, dwa, trzy, próba mikrofonu). Sto-
p
e
r
k
a
r
d
i
o
i
d
a
l
n
e
ją jeszcze większą separację od niepożąda- lałby patrzeć w telewizji na ładny, błyszczą- sując się do tej rady unikniesz zastosowania
nych przez nas dz
więków, a wszystko dzię- cy mikrofon, niż na brzydkiego wykonawcę, mikrofonu opisanego w punkcie a) oraz gło-
ki jeszcze mniejszej czułości dla dz
więków a tak nie mamy wyboru. Telewizja wie co sów z sali typu:  co to za dzięcioł tak puka? .
nadchodzących z boku i z tyłu. Stosuje je się robi stosując mikrofony kierunkowe. Odległość ust mówiącego od mikrofonu
podczas nagłaśniania różnych imprez, na Wspomnę jeszcze kilka słów na temat zamocowanego na statywie powinna wy-
d
w
u
k
i
e
r
u
n
k
o
w
y
c
h
(
ó
s
e
m
k
o
których istnieje duże ryzyko sprzężeń akus- mikrofonów dwukierunkowych (ósemko- nosić 10 do 50 cm, w zależności od typu
w
y
c
h
)
tycznych, wynikających z bliskości mikrofo- wych) o charakterystyce pokazanej na ry- mikrofonu i warunków akustycznych na-
r
y
s
u
n
k
u
1
0
nów i głośników. Na rysunku 10 możesz zo- sunku 9e. Po co komu taki wynalazek? głaśnianego obiektu. W pomieszczeniach
baczyć, jak teoretycznie powinny być roz- Mikrofony o charakterystyce dwukierun- zamkniętych dla mikrofonu ręcznego odleg-
mieszczone głośniki w stosunku do takiego kowej przydatne są wszędzie tam, gdzie za- łość ta będzie wynosić nawet do 2...5 cm,
mikrofonu  w kierunku, gdzie mikrofon ma chodzi potrzeba zebrania dwóch z
ródeł i to nie tylko ze względu na groz
bÄ™ samo-
czułość nawet 30...100 razy mniejszą, niż dz
więku za pomocą jednego mikrofonu, np. wzbudzenia systemu. Mikrofon nie gryzie,
dla dz
więków dochodzących z przodu. dwóch wokalistów lub lektorów stojących należy skierować go na usta mówiącego.
twarzą do siebie. Mikrofon ósemkowy in- Niektórzy jednak w obawie przed ugryzie-
strumentalny obsługuje instrumenty struno- niem zakładają na mikrofon osłony pianko-
we: gitarę akustyczną, banjo, skrzypce, man- we, koszykowe lub tzw. futrzaki. Osłony ta-
dolinę, itp. Mocowany jest blisko tzw. most- kie również (a może przede wszystkim) zde-
ka podtrzymującego struny lub bezpośrednio cydowanie zmniejszają niekorzystne od-
na nim. Jedna część ósemki mikrofonu zbie- działywanie wiatru na mikrofon.
ra dz
więk bezpośrednio ze strun, druga zaś Nie należy dotykać mikrofonu zamocowa-
z mostka. Pomaga to wydobyć właściwą bar- nego na statywie. Każde dotknięcie poruszy
wę instrumentu. Mikrofon o charakterze mikrofon i jego membranę i będzie słyszane
ósemkowym okaże się wprost nieoceniony w głośnikach. Dotyczy to przede wszystkim
również wtedy, gdy będziesz przeprowadzał tańszych mikrofonów  dobre profesjonalne
wywiad z dwoma osobami, z których jedna mikrofony są pod tym względem zadziwiają-
ma coś mądrego do powiedzenia, a druga co tolerancyjne. Ale za to trzeba słono zapła-
nie. Sam stań po jednej stronie ósemki, inte- cić. Właśnie, zapewne się zastanawiałeś,
ligentnego rozmówcę ustaw po drugiej stro- dlaczego porządne profesjonalne mikrofony
Rys. 10. Wzajemne rozmieszczenie
R
y
s
.
1
0
.
W
z
a
j
e
m
n
e
r
o
z
m
i
e
s
z
c
z
e
n
i
e
nie, a  inteligentnego inaczej postaw są tak niesamowicie drogie  oprócz powta-
głośników i mikrofonu
g
Å‚
o
Å›
n
i
k
ó
w
i
m
i
k
r
o
f
o
n
u
w martwym polu mikrofonu. Możesz wtedy rzalności parametrów, skuteczności, wier-
śmiało przeprowadzać wywiad. ności i barwy dz
więku, duże znaczenie mają
Zasada pokazana na rysunku 10 jest bez- Wiele można by pisać na temat typów mik- te jakby pozaelektroniczne względy: mała
nadziejnie prosta w swej istocie: głośniki rofonów, parametrów i zastosowań, ale pozo- wrażliwość na dotykanie ręką czy odporność
umieszczone są tak, by nadchodzący z nich stawmy już dziś ten temat. Na zakończenie od- na wilgoć (oby tylko) oddechu wokalisty, któ-
J
a
k
n
a
l
e
ż
y
p
o
s
Å‚
u
dz
więk wypadał w punkcie najmniejszej powiedzmy sobie na pytanie: Jak należy posłu- ry drze się jak opętany wprost do sitka.
g
i
w
a
ć
s
i
Ä™
m
i
k
r
o
f
o
n
a
m
i
?
czułości mikrofonu. Na rysunku wszystko giwać się mikrofonami? Należy pamiętać Przy posługiwaniu się mikrofonem ręcz-
jest jasne i oczywiste, jednak w praktyce o spełnianiu następujących warunków: chronić nym należy trzymać go za trzonek a nie za
trzeba uwzględnić szereg innych czynni- mikrofony przed upadkiem, wstrząsem lub kabel, czy też  sitko . Wiedziałeś o tym?
ków, choćby odbicia, i wtedy sprawa uderzeniem. Dlaczego? Pewien mój znajomy A
ącząc równolegle dwa lub więcej mik-
zmniejszania podatności na samowzbudze- (niefachowiec) miał problem z mikrofonem, rofonów trzeba pamiętać o ich biegunowoś-
nie, wcale nie jest taka prosta. ponieważ ten ciągle wysuwał mu się z uchwy- ci. Muszą one pracować w tej samej fazie.
u
l
t
r
a
k
i
e
r
u
n
A kiedy stosuje się mikrofony ultrakierun- tu statywu. W związku z tym wpadł na genial- Przeciwfazowe połączenie powodowałoby
kowe? Charakterystyki takich mikrofonów ny pomysł. Nawiercił mikrofon i uchwyt, ładnie zmniejszenie zawartości niskich tonów. Ja
k
o
w
e
mają kształt bardzo wydłużonej ósemki (rysu- nagwintował i elegancko wkręcił błyszczącą osobiście nie polecam ci łączenia mikrofo-
nek 9d). Inni nazywają taki kształt maczugą. śrubę  czwóreczkę . Jak się domyślasz, mik- nów ani szeregowo, ani równolegle: każdy
Mikrofony te rzeczywiście  słyszą dz
więk rofon nie ruszał się już w uchwycie. mikrofon powinien być podłączony do osob-
praktycznie tylko z przodu i stosowane są Polecam tę sprawdzoną metodę, zwła- nego toru przedwzmacniacza czy miksera.
zwłaszcza wtedy, gdy trzeba wyłowić po- szcza jeżeli potrzebujesz grzechotki dla Kable mikrofonowe należy prowadzić
trzebny dz
więk z powodzi innych dz
więków. młodszego brata, lub wieszaka na beret z dala od kabli energetycznych i głośniko-
Dzięki świetnym właściwościom kierunko- z  antenką . Zwłoki mikrofonu świetnie się wych. Najmniejsza odległość powinna wyno-
wym zostaje zmniejszony wpływ dz
więków do tego nadają, zwłaszcza na statywie. sić 50 cm. Chyba, że lubisz brum sieciowy.
niepożądanych, jak szumu, echa i pogłosu Aby mikrofon działał, musi być załączony Mam nadzieję, Drogi Czytelniku, że wy-
oraz dz
więków rozproszonych (a także oczy- włącznik mikrofonu (w mikrofonach wypo- baczysz mi lekką ironię, jaka pojawiała się
wiście młota pneumatycznego pracującego sażonych w taki włącznik) i musi być podłą- w tym artykule. Kiedy będziesz spacerował
obok). Wykazują jednak szczególną czułość czone zasilanie (w tych, które tego wyma- po jakimś stadionie, hali sportowej lub klu-
na wiatr, dotyk ręki i spółgłoski wybuchowe. gają). Może dziwisz się, że wspominam bie i usłyszysz z kolumn całą gamę różnych
Mikrofon o charakterystyce maczugi o tym. Jest to przecież tak proste, jak sznu- dz
więków, pisków, wzbudzeń  będzie to
jest zwykle dłuższy od typowego mikrofo- rek w kieszeni. Ale uwierz mi, że zawsze dowód, że ktoś męczy mikrofony. Doceń
nu; często możesz go zobaczyć w telewizji, warto to sprawdzić, bo któregoś razu może wtedy pracę tych urządzeń, bez których
gdy reporter przeprowadza z kimś wywiad spotkać cię niemiła niespodzianka, czyli bło- trudno się obejść u progu XXI wieku.
na wolnym powietrzu. Właśnie, mikrofony ga cisza na nagłaśnianym obiekcie. Jeśli chciałbyś przeczytać coś więcej na
ultrakierunkowe są szczególnie przydatne Dla sprawdzenia działania mikrofonu nie temat mikrofonów i techniki nagłaśniania,
w technice telewizyjnej i filmowej, gdzie ze wolno pukać w niego ani silnie dmuchać. Mik- napisz do mnie na redakcyjny adres EdW.
Z
b
i
g
n
i
e
w
O
r
Å‚
o
w
s
k
i
względu na widoczność wykonawcy mikro- rofon to nie wrota, ani mlecz dmuchawiec. Zbigniew Orłowski
28 ELEKTRONIKA DLA WSZYSTKICH 4/98