Elementy komizmu i satyry w sposobie ukazywania rzeczywistości przez pisarzy polskiego oświecenia











Wtorek, 25 Kwietnia Imieniny obchodzą: Marek, Jarosław, Elwira
 



















  Sciaga.pl > Prace
> Oświecenie >
Home | Reklama | Info
| Mail






Gdzie Cz@T ???




Gdzie jestSciaga.pl
?
















Elementy komizmu i
satyry w sposobie ukazywania rzeczywistości przez
pisarzy polskiego oświecenia










kategoria:   J.polski
zakres:   Oświecenie
dodano:   1999-08-29




Sytuacja w
państwie, w wieku XVII i XIX była przyczyną powstania literatury
parenetycznej. Polska była krajem, w którym szlachta miała ogromny
wpływ na losy państwa. Król był od niej całkowicie zależny i nie
mógł sam podejmować decyzji. Takie prawa jak np. liberum veto
osłabiały wewnętrznie Polskę i były późniejszą przyczyną szybkich
rozbiorów Polski. Ludzie wykształceni, poeci, widząc upadek ojczyzny
postanowili włączyć się w proces przebudowy władzy, społeczeństwa.
Posługiwali się oni głównie lekką formą literacką. Nie pisali
traktatów, poważnych dzieł, a tylko bajki, satyry, poematy
heroikomiczne. Dawało im to możliwość posłużenia się śmiechem i
satyrą jako bronią między innymi przeciwko szlachcie sarmackiej i
klerowi. Osoba czytająca zwraca oczywiście uwagę na komizm postaci,
komizm sytuacyjny i odbiera go jako środek wychowawczy. Jest on
pośrednikiem pomiędzy nami a poetą, który próbuje uzmysłowić nam
swoje odczucia i racje. Dzięki komicznym sytuacjom dowiadujemy się o
rzeczywistym ustroju Polski, o jego wadach i sposobach ich
przezwyciężenia, o stosunku ludzi do ojczyzny. Lekka forma dzieł
daje nam możliwość łatwego przyswojenia sobie sytuacji i jej
interpretacji, jak również wzbudza uśmiech politowania. Satyra
to utwór literacki, który ośmiesza wady i przywary ludzkie, zarówno
indywidualne jak i grupowe, obyczaje, idee, zachowania. Ma ona
charakter krytyczny. Autor posługuje się tzw. środkami komicznej
deformacji, kpiną, dowcipem i ironią. Zadanie satyry polega na
negacji i ośmieszeniu zjawiska lub osoby, która nie pasuje do wizji
rzeczywistości autora. Satyra może występować jako osobny gatunek
literacki, lub być obecna w innych większych utworach literackich.
Przykładów ilustrujących obecność i znaczenia komizmu jest
bardzo dużo. Warto tu przytoczyć np. poemat heroikomiczny pt
"Monachomachia" czy komedię polityczną Juliana Ursyna Niemcewicza
pt. "Powrót posła", satyry Ignacego Krasickiego "Na króla",
"Pijaństwo". Jednym ze środków stosowanych przez poetów jest
karykatura. Polega ona na przedstawieniu jakiejś postaci, za pomocą
słów wyolbrzymiających i zniekształcających jej cechy, towarzyszy od
wieków życiu politycznemu, społecznemu, występuje głównie w satyrze
i grotesce. Została ona znakomicie wykorzystana w wielu utworach
oświecenia jak chociażby w "Powrocie posła". Takie osoby jak np.
Starościna, Szarmantcki czy starosta Gadulski rozbudzają w nas
śmiech ze względu na swoje postępowanie. Wszystkie te postacie
posiadają przejaskrawione cechy. Niemcewicz w swoim dziele
uzyskuje śmieszność poprzez zestawienie przeciwieństw. - mądre i
rzeczowe argumenty Podkomorzego i śmieszność, zacofanie, tępota
Gadulskiego. - pozerstwo, kłamliwość, obłuda fircyka
Szarmantckiego i patriotyzm, szczerość Walerego, stale
zaangażowanego w losy kraju - skromna, cnotliwa i inteligentna
Podkomorzyna oraz typowa żona modna, zaczytana w romansach, która
nie potrafi mówić poprawnie po polsku Starościna Gadulski,
bohater "Powrotu posła" jest szlachcicem reprezentującym typ
sarmaty. Samo nazwisko "Gadulski" mówi nam już o jego charakterze .
Wnioskujemy z niego, że jest osobą mówiącą zbyt wiele i bez sensu,
porusza on sprawy małoważne, lub te, na których się nie zna. Mówi
m.in. o polityce kraju, o zaletach liberum veto: "Zepsuli wszystko,
tknąć się śmieli okrutnicy/ Liberum Veto tej wolności źrenicy". Przy
innych okazjach okazuje publicznie swoje nieuctwo i upartość "Ja co
nie czytam, lub przynajmniej mało / Wiem, że tak jest najlepiej jak
niegdyś bywało","Powiadam, że uparty człek zawsze wygrywa". Jego
wypowiedzi wzbudzają w nas śmiech i jednocześnie zmuszają do
refleksji nad państwem oraz samym sobą. Zabawny u Starosty jest
również ton, z jakim zwraca się do osób dyskutujących z nim.
Gadulski nie znosi sprzeciwu i nie dopuszcza do siebie innych tez,
które mogą być słuszne. Jego postępowanie podobne jest do zachowania
małego dziecka. Z reguły nie uwzględnia ono racji starszych i robi
im na przekór, stara się mieć pierwsze zdanie w każdej sprawie.
Zabawne postacie występujące w utworach takich jak "Powrót posła"
wywołują życzliwy uśmiech, jednak satyra zawarta w nich jest ostra i
zdarzało się, że wywoływała protesty. Przykładem dobrze ilustrującym
taki przypadek jest poemat heroikomiczny Ignacego Krasickiego pt.
"Monachomachia". Jest to utwór, który ośmiesza stan duchowny i
stanowi dobrą broń w rozprawie z klerem. Poemat ten opowiada o
historii dwóch zakonów, karmelitów bosych i dominikanów, z których
każdy chciał być tym ważniejszym. Zakonnicy są tu przedstawieni jako
ludzie lubiący dużo zjeść i wypić, szczególnie mszalnego wina.
Problem wagi obu zakonów i racji w scholastycznej dyspucie
postanawiają rozstrzygnąć pijackim pojedynkiem. Już sam taki pomysł
zakrawa na absurd, lecz zawiera sporo prawdy o ówczesnym klerze, co
wywołuje u czytelnika uśmiech. Zabawne są również rozważania mnichów
podczas "pojedynku" "pijem my nieźle, ale lepiej oni". Innym tematem
ośmieszonym w "Monachomachii" jest kwestia wykształcenia mnichów. Są
oni wręcz głupi i nie lubią uczyć się "Minęły czasy szczęśliwej
prostoty, / Trzeba się uczyć, upłynął wiek złoty", spóźniają się na
modlitwy i niewywiązują się ze swoich obowiązków "Ojciec Hilary
obudzić się raczył. / Wtenczas ksiądz przeor, porwawszy się z puchu,
/ Pierwszy raz w życiu jutrzenkę obaczył". Dyskusja dość szybko
przeradza się w bijatykę, w której orężem są święte i uczone księgi.
Spór kończy się bardzo uroczystym wzniesieniem puchara. Bójka
mnichów została opisana w zabawny sposób, co uwydatniło ich ujemne
cechy takie jak np. egoizm, pychę. karykaturalne są tutaj opisy
wyglądu i charakteru mnichów: "tuman mądrości nad łbami", "wielebne
głupstwo". Monachomachia napisana jest stylem komicznym, gdyż łączy
"wysoką" formę poematu - eposu, język ( utwór napisany jest stylem
podniosłym i patetycznym ) z "niską" treścią, dotyczącą bijatyki
między dwoma zakonami żebraczymi. Innym przykładem pokazującym
zachowanie szlachty jest "Żona modna" Ignacego Krasickiego. Tytułowa
bohaterka jest kobietą egoistyczną i gardzi mężem. Wykorzystuje go i
nie liczy się z jego potrzebami. Przez autora jej postać została
skarykaturowana i wyśmiana. Poeta zabawnie opisuje zachowanie "Żony
modnej" np. jej sposób podróżowania, przedmioty jakie posiada,
ulubione zwierzątko jakim jest mysz na łańcuchu. Na tej podstawie
możemy powiedzieć kilka krytycznych słów na temat jej charakteru.
Krasicki w swoim dziele pt. "Na króla" jest tak przewrotny jak
Kochanowski w "Rakach". Satyra ta ukazuje się jako utwór
ośmieszający głowę państwa i negujący jego młody wiek, uczciwość,
wykształcenie, szlacheckie pochodzenie i łagodność. Krasicki tak
przedstawił w nim władcę, że jego domniemane wady są w
rzeczywistości zaletami. Szlachta zaś staje się przedmiotem
pośmiewiska, jako zacofana, nienadążająca za zmianami w kraju i
głupia. Czytelnik uśmiecha się patrząc nie tylko na argumenty, ale i
na sposób, w jaki autor udowodnił ciemnotę i nieuctwo szlachty.
Uważam iż elementy satyry wprowadzone do poezji z epoce wielkich
niepokoi, jakim było oświecenie miały istotny wpływ na kształtowanie
poglądów ludzi światłych. Sposób, w jaki poeci włączyli się do
procesu przebudowy państwa przykuwa uwagę i skłania nas do
refleksji. Wiedzieli oni, że najlepszą bronią jest nie oskarżanie, a
ośmieszanie m.in. posłów, senatorów, istniejącego stereotypu sarmaty
czy ustroju państwa, które mobilizuje do reakcji. Lekkie i zabawne
utwory pozwalają na wyłonienie się problemów i wad jakie były
charakterystyczne dla ówczesnej Polski.







Autor: Marcin Szembek

Ocena : 0.0 








oceń
prace:
1 2 3 4 5 6


Home | Reklama | Info
| Mail


Prace | Pomoc | Książki | Artykuły | News | Katalog | Forum
| Rozrywka






Wszelkie prawa zastrzeżone / All
rights reserved  Sciaga.pl
2000