DSC03992

HISTORIA BADAŃ

Historia badań nad stratygrafią czwartorzędu niżowego i obszarów wyżynnych¹ jest w znacznym stopniu historią badań nad czwartorzędem całego kraju. Na niżu i w pasie wyżyn znajdują się bowiem regiony, gdzie w wychodniach występują najważniejsze profile ukazujące sekwencję warstw i budowę geologiczną różnych odcinków czwartorzędu. Wiadomo też, że pełnego profilu stratygraficznego czwartorzędu w Polsce i jego zmienności regionalnej nie da się ustalić bez dokładnej znajomości osadów tego wieku miąższości kilkuset metrów występujących w różnych miejscach na Niżu Polskim, a zwłaszcza w jego północno-wschodniej części.

Pierwsze obszerne informacje o utworach czwartorzędowych Niżu Polskiego i obszarów wyżynnych znajdują się w dziełach S. Staszica (1805) i J. B. Puscha (1836), powstałych w pierwszej połowie XIX w. W końcu drugiej jego połowy pojawiły się liczne publikacje J. Siemiradzkiego, w których znajduje się wiele opisów poszczególnych profilów. Autor ten (J. Siemiradzki, 1890) jako pierwszy wysunął możliwość dwukrotnego zlodowacenia Niżu Polskiego, dochodząc do tego poglądu na podstawie znajomości wielu odsłonięć i profilów wiertniczych z rozległych obszarów kraju. W tym czasie na wyżynach przedmiotem zainteresowania stał się less oraz utwory rzeczne, a także liczne stanowiska paleontologiczne, badane przy okazji sporządzania zdjęć geologicznych do Atlasu geologicznego Galicji przez wielu geologów, m. in. lwowskich i krakowskich. Wiele faktów o znaczeniu stratygraficznym opisali również gleboznawcy. Jeden z nich — S. Miklaszewski (1910), prawdopodobnie jako pierwszy, opisał profil lessu z glebą kopalną w okolicy Poturzyna na Grzędzie Sokalskiej.

W drugiej połowie XIX w. odkryto faunę morską w dolinie dolnej Wisły (F. Roemer, 1864; G. Berendt, 1866, 1868; A. Jentzsch, 1882, 1885, 1895, 1898). Wiek tej fauny był określany różnie — niektórzy badacze zaliczali ją do preglacjału (G. Maas, 1904), inni przyjmowali możliwość istnienia kilku transgresji morskich w plejstocenie (O. Linstow, 1922). Rewizję tych poglądów przeprowadził R. Galon (1934) na podstawie własnych szczegółowych badań, ustalając eemski wiek fauny i osadów, w których jest zawarta.

Rozwój badań geologicznych po 1918 r. przyniósł również ogromny postęp w rozpoznaniu czwartorzędu niżowego i jego stratygrafii. Powstałe w latach dwudziestych podziały stratygraficzne (tab. 1) były

Napisał J. E. Mojskf.