DSC04111

—mes,

W /jeit der Sasaniden. Ausder 1 Ausjuhrlichen Erlauterungen

K. Wolicki, Warszawa 1974. zan, Moskwa 1979.

•88.

he Cambridge History of Iran

'ligion in Sasanian Iranj Lon-

in religious history and intel-

rsian Cuneiform of the Acha-ncil of the Celebration of the ipire. in 1971.

d die Europdische Religiom-

Bruxelles 1984.

650 n. Chr., Miinchen 1994.

A rchaeology and Literaturę

rd 1955.

lism, London 1961.

1. WPROWADZENIE

W historii politycznej starożytnego Bliskiego Wschodu Izrael rozumiany jako lud, następnie naród i królestwo (królestwa) w zasadzie nie odegrał znaczącej roli. Rzadko kiedy cieszył się niezależnością, autonomią i samorządnością. Na ogół pozostawał w cieniu wielkich imperialnych potęg, takich jak Egipt, Asyria, Babilonia, Persja, Syria i Rzym. Natomiast wyróżnia go siła oddziaływania religijnego. Z religii powstałych w starożytności na obszarze Bliskiego Wschodu judaizm, obok chrześcijaństwa, zachował do chwili obecnej żywotność. Jego religijne idee, zwłaszcza monoteizm, i wyrosła z nich etyka, rozpropagowane w dużej mierze przez siostrzane religie — chrześcijaństwo i islam, przybrały wymiar uniwersalny. Wpisały się w poważnym stopniu w różne kultury i stanowią fundament wielu cywilizacji.

Chronologiczne ramy religii starożytnego Izraela wyznaczają dwie cezury: obie płynne - terminus a quo stanowi - na co nie wszyscy badacze się godzą - przełom XIV/XIII wieku p.n.e., z którym to część uczonych usiłuje łączyć migracje ludów, w tym proto-Izraelitów (semickie klany rodzinne łączone z biblijnymi patriarchami), na obszarze Żyznego Półksiężyca. Dolną cezurę (terminus ad quem) wyznacza okres, w którym judaizm rabiniczny, kształtujący się od końca 1 wieku n.e., okrzepł pod względem doktrynalnym i organizacyjnym oraz spotkał się z niemal powszechną aprobatą Żydów. Z jednej strony zbiega się to z zamknięciem