DSC04121

m y\x»‘s.jtg

nwirw fOkm 4» kdkmmm raAuMm, a u sttodafr «ę % ***,..+ tpe*e*r im*rpen*Mw. pm ick 5<23> fr&ńrimpk m tefcsjg mmt «_t,,[ jtthbhedMh&f.

Dzjęfci wysiłkowi tanr.aitów Mr?zna, będąca tompriacją wHReja^ starożytnego Izraela, stała się autonomicznym wobec Pism świętych izmu dziełem, cieszącym się, jak i one, wielkim autorytetem, które poczyniło się do skonsolidowania religii Żydów po upadku powstań zfat 66-70 i 132-135, ponieważ wprowadziła jednolite prawo oraz rytuał, organizujące życie indywidualne i zbiorowe Żydów mieszkających w Palestynie i diasporze.

W III wieku w wyniku dalszego procesu scalania oraz systematyzacji w formie pisemnej dotychczasowej tradycji ustnej powstał zbiór uzupełnień złożony z orzeczeń rabinów-nauczycieli, żyjących przed lub w czasie powstawania Miszny, które w niej się nie znalazły (aram. baraiur, Lmn. baraitot — pozostały „na zewnątrz”). Były one jednak używane w dyskusjach jako argumenty, choć dokładna wartość ich autorytetu jest trudna do ustalenia. Nie wiadomo, czy to tradycja po prostu je zignorowała, wyki zńmycfe powodów je pominięto, nie uwzględniając w Miezaśe ffinnmc, jężefc baratta fryfa cytowana podczas dyskusji, to można >

*/jtmh się do te#v *id*^zawi* z w/mkaż/hm* i wyms*#ala ona '//$$$&&

(fnaprflttfrfragry matodad, kińcy nie zoakr/ł f^e w Mwzniie, żiild

#    - Ąt/k4t*fr)_t SoJa'4;////»fafak&fó'•,'&¥/%<&tf8A$fr0’

zasa-artyefr Mtsżflfe- CfcddH ***    f¹

&*//*&>.'    w mĄ    ynu^4*yłSto    tra/uęy mmemM'

kię: A*>/4, 'fwmd, Muld/A i Kurnin, Uezea* nie aa zy/d*t rsśyńn w/Jc/n^Atm zwjwżyb twe przy redami teg/> dzida Nap.xcka#j *?• wę ChińeiHe*zajtódw, Kńwwkj dzido to ukończaT*/ u to&Ar/yir/AduA -M */> MW/mk (221MlVf)< 'Z c/M&n doczekało «e dźdetoycłi feowrwtwyy.

wdMĆimmym knmen&r/jem &<) M hmy jeet pr>dwóp» Ge-mara- Mśszoa wraz z 6emarą palestyńską, będącą komentarzem hagadya-oym do 39 z 63 traktatów Miszny opracowaną w galilejskim dialek.cn: języka aramejskiego, tworzą Talmud palestyński. Natomiast Miszna z Gfr marą babilońską nazywana jest Talmudem babilońskim* który został spisany w języku aramejskim wschodnim i zawiera komentarz |o 36, 5 z 63 traktatów Miszny, ale jest czterokrotnie obszerniejszy od Talmudu pale-styńskiego. Geroaty te powstały w wyniku pracy pięciu pokoleń amon. itów palestyńskich i ośmiu pokoleń amoraitów babil&ńsl®^'!*

arafldsBiaatów przede «#zjntAń»

«ck mawiającegoNe. jj»la«ww rakwMZ&e%fl>s tOdiwtui mc z r/zwtiaem mtradw^urewafemej;w Mmcow, k*ó*ą dfAfcmuieaMii. Miidijednair dtonmść^je^iftdmfezamiff.iete, którego treści należy nauczać t «uv!*ą-wyżej ją komentować. Niektórzy z mefa opanowałf nawet Miszaę na pamięć, swobodnie nią się posługując. Uwagą skupiali na harmonizacji przepisów poprzez drobiazgowe komentarze z powoływaniem się, gdy było to niezbędne, na baraitę, I tak z czynionych przez nich zapisów wyłoniła [ się Gemara, czyli zbiór komentarzy i rozporządzeń powstałych w wyniku [ refleksji nad Miszną, . «

Ostatecznej redakcji obu tych dzieł, Gemaiy palestyńskiej i babilońskiej, E dokonali saboraiei (od aram. sebara — opinia, objaśnienie) pracujmy w VI [ i VII wieku w ośrodkach babilońskich. Wprowadzili oni do tekstu objaśnienia trudnych ustępów oraz uporządkowali materiał ustny i pisemny, to jest to, czego ostatnie pokolenia amoraitów me zdążyły wprowadzić do Gemary.

y OKRES FORMACYJNY RELIGII STAROŻYTNEGO IZRAELA

u fceuoiA 9tcmMU&ttrw

?p>A**ękmłrH starożytnych pfaAch h&stMfafc rnssym we poirtecch** mi ^«4rżąd» nkfc pr/c4e w%zy«kj«i Abraham, Izaak, Jafcafe mnmf póż-**ł fcaatfam mm Ammmm w&lw fefcafaa, dających prnmto dtiwte yfatemm* kwsefc&iim. Z ckm też *radycy*    w 4n*

Z*ł prdowie VI wieku, odmmz* węd# wr/gMtygyck przekazów, tef początki ttdig#* fzjcacJnów i pońwięsa «n ewwwto mtojicia w Fłectofc*«5&#, to flkff rozdflśatów K*v:gi Kod/ay* (12-50). Nic jot te ani kHtoto *h dzików, aun rdacjat v; jfle htoteryczna, tocz przede wueyMfcam wyraz rc-flstoji religijnej* której celem jest ofcreśtoato początków Izraela i wierzeń integralnie z wijanych z ich opiekuńczym bóstwem różnic okreifanyw, zazwyczaj El. Dlatego określenie czasu życia patriarchów, korzystając wyłącznic z danych biblijnych (takimi zaledwie w zasadzie dysponujemy), we prowadzi do ustaleń stricte historycznych. Wyłuskiwanie danych chronologicznych z biblijnej! narracji i ich zestawianie prowadzi do konstatacji, że Abraham przywędrował do Kanaanu w 2091 roku p.n.e., rodzina Jakuba znalazła^ Egipcie w 1876 roku, natomiast exodus Izraelitów w kraju faraonów nastąpił w 1446 roku. Wyliczenia te są nie do przyjęcia, penie-