DSC04673 (2)

20

Betulii. Swymi cechami charakteru i bogobojnością zdobywa mian prorokini. Szczególnie zaś wstawia się w momencie, gdy do Kanaana wtargnęły wojska nieprzyjacielskie.

Judyta przedostaje się do obozu wroga i przywódcy obcina głowę jego własnym mieczem. Tym oto sposobem przywraca wolność.

Judyta żyła. otoczona szacunkiem swego ludu, 105 lal. Dzień jej zwycięstwa zaliczany jest w poczet świąt żydowskich. Przeszła do hi. storii jako uosobienie zemsty * jako mścicielka.

W dramacie Juliusza Słowackiego Judyta jest Żydówką, córką karczmarza i rabina zarazem. Na ukształtowanie tej postaci wpłynę, ła. poza Biblią, filozofia Andrzeja Towiaóskiego.

Żydzi byli narodem wybranym przez Boga, narodem, który wy. pełnił już swoją misję, swoje dziejowe posłannictwo i teraz czeka go czas „odpoczynku", czas regeneracji. Z drugiej jednak strony, Żydzi byli narodem, który sprzeniewierzył się poleceniom Bożym, który, mówiąc słowami Juliusza Słowackiego, „zleniwiał” i dlatego też czas jego „odtrącenia" jest jednocześnie czasem wzgardy, czasem zasłużonej kary.

W tej sytuacji nie dziwi nas fakt, że Judyta miota się między skrajnościami, nie bardzo potrafi odnaleźć swoje miejsce na ziemi. Jest niejako łączniczką między Starym a Nowym Testamentem. Jest „tęczą przymierza* między dwoma światami: przeszłości i przyszłości. Jej kreacja jest tragiczna: „— my bez Ojczyzny! [...] Bo my na prawach przeklętych [...]”. Jej los, to los narodu żydowskiego, sponiewieranego, cierpiącego, ale pełnego jeszcze mocy. Mocy Boga Jahwe (1,751—789).

Poza siłą swego ducha Judyta ma przeczucia, objawienia. Jest jak jej poprzedniczka biblijna prorokinią. Ma świadomość koniecznośd wojny, wie, że zginie, wiadomo jej, że zginie Ksiądz Marek, ale rozumie, że ich śmierć niesie za sobą przyszłe zwycięstwo. Wie, że „ofiara z formy” jest nieuniknioną i że nagrodą (za nią) może być tylko cel żyda człowieka, to jest sprowadzenie na ziemię „Królestwa Bożego”.

Ksiądz Marek był bohaterem jednolitym, konsekwentnie dążył do Celu. Był on ideałem i świętym. Judyta zaś jest kreowana z o wiele większym prawdopodobieństwem psychologicznym. Ma w sobie znacznie więcej cech ludzkich. Miotają nią namiętności, popełnia błędy. Raz jest dumna, raz pełna pokory. Przypomina bohatera by-fouowskiego, samotnego egocentryka niezrozumianego przez świat

i zbuntowanego przeciw niemu. Bohatera, który tylko we własnym sercu szukał usprawiedliwienia dla swoich czynów, który łamał wszelkie normy społeczne, prawa ludzkie i boskie i we własnym geniuszu tworzył nowy kodeks etyczny i moralny.

Taka właśnie .jest Judyta. To ona, gdy zabito jej ojca, sprowadza Moskali. Tym samym przyczynia się do zguby narodu polskiego i sprzeniewierza się Sprawie Bożej.

Zemsta nie przynosi bohaterce zadośćuczynienia, nie daje jej zadowolenia ani satysfakcji. Przynosi tylko wyrzuty sumienia, konflikty moralne. I właśnie z tej niepewności, z tego szamotania się wśród dysonansów wynika mistyczna postawa Judyty. Choć jest wyznaw-czynią Jahwe, Boga mocy i zemsty, kruszy się przed miłością Chrystusową, uosobioną w Księdzu Marku. Dostrzega w nim ducha wiodącego i poświęca mu się całkowicie, pragnie mu wiernie służyć i wspierać go swą mocą: „Przy waszym Apostole, ja córka i stróż”. Wraz z przybraniem nowego imienia, Salomei¹⁵, uzyskuje przebaczenie. Jej zdrada i winy zostają odpuszczone.

Judyta przeczuwa swoją śmierć, wie jednak, że jej duch zwycięży, że powróci z całym „dawnym Izraelem”. Zanim to jednak nastąpi, musi dokonać czynu, do którego została powołana. Jej zadaniem jest uwolnienie pojmanego w niewolę Księdza Marka i nic nie ma prawa jej w tym przeszkodzić. Ani powrozy (które rwie), ani miłość Kossakowskiego (III, 258—64).

Od momentu, gdy Judyta uświadomiła sobie swoje posłannictwo, postępowanie jej jest konsekwentne. Aby uwolnić Księdza, używa ona ognia, atrybutu Boga-Jahwe. Podpala lazarety. Znów widoczna jest w jej postępowaniu egzaltacja, mściwość i tragizm, czyli cechy byroniczne. Z tym, że w tym wypadku, bajronizm ten zostaje przezwyciężony. Judyta, mimo zewnętrznych cech, które zbliżają ją do modelowego bohatera czasów wczesnego romantyzmu, odnajduje w końcu siebie. W swej egzaltacji zbliża się do Boga, a to nadaje jej życiu inny wymiar, nadaje mu sens. Judyta zwycięża dzięki temu, że potrafi nawiązać kontakt z Absolutem i tworzyć przyszłość zgodną z planem Bożym.

Targają nią silne emocje. Każde uczucie osiąga u niej swój szczyt

¹⁵ Imię matki Słowackiego Salomei Bćcu. Salomea — imię biblijne, pochodzi od hebrajskiego słowa „shalom” (pokój).