DSC07228 (2)

wnętrznym; typologiczna teoria zachowań zawodowych Hollanda, zakładki jąca, że określone typy osobowości (realistyczny, intelektualny, społeczny I konwencjonalny, przedsiębiorczy i artystyczny) poszukują określonych śrol dowisk i zawodów.

W opracowanej koncepcji dostosowania się do pracy R. V Davis, L. H | Lofquist i 0. J. Weiss podkreślają fakt poszukiwania przez człowieka zgod-H pości ze swoim otoczeniem. Możliwe są tu dwa przypadki: I) odpowiedniości I - jednostka spełnia wymagania środowiska pracy oraz 2) satysfakcji - środo- I wisko pracy spełnia wymagania jednostki. Autorzy ci eksponują znaczenie I takich czynników, jak: potrzeby i zdolności człowieka oraz wartość nagród za I pracę, stwierdzając m.in., że (por. Kurjaniuk, 1981, s. 120):

-    dostosowanie jednostki ao pracy w danym czasie jest określone przez I zbieżne poziomy odpowiedniości i satysfakcji,

-    odpowiedniość jest funkcją zgodności między zdolnościami jednostki I a zdolnościami wymaganymi przez środowisko pracy, a więc potrzeby jed- I nostki korespondują ze wzmacniającym systemem środowiska pracy,

-    satysfakcja jest funkcją zgodności między wzmacniającym systemem śro- I dowiska pracy a potrzebami jednostki, a więc zdolności jednostki korespon- I dują z wymaganiami zdolnościowymi środowiska pracy,

-    prawdopodobieństwo, że jednostka zostanie usunięta ze środowiska pra- I cy, jest odwrotnie proporcjonalne do jej odpowiedniości,

-    prawdopodobieństwo, że jednostka dobrowolnie opuści środowisko pra- I cy, jest odwrotnie proporcjonalne do satysfakcji,

-    stabilizacja (czas zatrudnienia) jest łączną funkcją odpowiedniości I i satysfakcji.

Praca z osobami znajdującymi się w sytuacjach kryzysowych sprzyja po- 1 wstawaniu zjawiska wypalania się sił. Obejmuje ono zespół objawów u osób 1 wykonujących zawody, w których bliski kontakt interpersonalny, pełen zaan- | gazowania i cechy osobowości profesjonalisty stanowią podstawowe instru- 1 menty czynności zawodowych, decydujące o poziomie wykonywania zawodu ] i sukcesach zawodowych. Przy konceptualizacji tego pojęcia należy odróż- 1 nić: zespół wypalenia zawodowego wskutek stresu, wypalenie jako proces i charakteryzujący się fazowością przebiegli, przyczyny wypalenia, wypalenie J jako konsekwencja działania systemu organizacyjnego i wypalenie jako stan zaburzeń psychicznych - końcowy etap procesu wypalania się. Czynnikiem kluczowym dla rozwoju wypalenia jest zgeneralizowane doświadczenie niepowodzenia w zmaganiu się ze stresem i powstanie przekonania o niemożności skutecznego radzenia sobie z trudnościami, uciążliwościami, konfliktami i frustracjami w tyciu zawodowym. H. Sęk (1996) nie uważa wypalenia jako szczególnego rodzaju patologii psychicznej, ale jako załamanie procesów radzenia sobie z obciążeniami psychicznymi, wynikającymi z naruszenia zasobów odpornościowych osobowości, zwłaszcza natury emocjonalnej u osób wykonu jących zawody usług społecznych i pomocy psychologiczno-spo-łecznej. Chodzi o to, aby pracę w tych zawodach udało się utrzymać na wyso-

iomie i aby wykonujący ją pracownicy znali sposoby zapobiegania pifl P^0Z _m zjawiskom i posiadali umiejętności zachowania dobrego fizytz-

n^tK^a'!T.<vchiczrKg^I> samopoczucia. ^py

Literatura

|₍j p _: Schlilsselifualifikatumcn - Kategorie einer reflexivm Modemisienmgdetberu-^/^¹ flirJien Bildung. „Hessisc:he Blatier fur Volkśbildurig" 46. Jg. 1996 nr 3. l_{niUt ry}k Koncepcja opracowania standardów kwalifikacji zawodowych. W: H. Bednarczyk (red.): Jakość kształcenia i doskonalenia zawodowego. Warszawa 1998. g_el.,ic E.: W ^co ludzi* - psychologia stosunków międzyludzkich. Warszawa 1994. Uishop $1 Asertyumość. Poznali 1996.

Runk G. P.: Di* Vermittlung von Schlżissehjiuilifikationen - ein Refie* auf den technologi-schen Wandel. „REFA Aus und Weiterbildung" 1989 nr 1, pudzikowa M.: Kompetencje aulokreacyjne - czy i jak są możliwe do nabycia wtoku studiów pedagogicznych? W: H. Kwiatkowska (red.): Ewolucja tożsamości pedagogiki, Warszawa 1994.

fisłier R., Ury W.: Dochodzić do tak. Negocjowanie bez poddawania się. Warszawa 1992. Gillen T: Asertywność. Warszawa 1997.

Graczyk M.: Tioria i praktyka treningu asertywnośd. „Toruńskie Studia Dydaktyczne” 1993 T. 3.

Gut f._t Haman W.: Docenić konflikt. Od walki i manipulacji do współpracy. Wtrszawa 1995. [ lamer I-I.: Asertywność w porozumiewaniu się. „Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze" XXXIV, 1994 nr 5.

Hof Ch.: Doradzać, moderować czy nauczać? W: E. Przybylska (red.): Perspektywy i tendencje edukacji dorosłych. Wybór tekstów. Bonn-Radom-Warszawa 2002. Houston R.W. (red.): Explońng Competency Based Education. Berkeley 1974. Kopaliński W.: Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych z almanachem. Warszawa 1999.

Kowalczyk B.: Angielski System Standardów Narodowych Kwalifikacji Zawodowych - NVQs. W: H. Bednarczyk (red.): Systemy, jakość i standardy kształcenia zawodowego. Radom-Warszawa 1997,

Król-Rjewska M.: Trening asertywnośd - metoda konstruktywnych zachowań W: M. Lis-Turlejska (red.): Nowe zjawiska w psychoterapii. Warszawa 1991. Król-fijewska M.: Trening asertywnośd -scenariusz i wykłady. Warszawa 1993. Kuijaniuk (.: Problemy kształcenia zawodowego w Stanach Zjednoczonych Ameryki Północnej. Warszawa 1981.

Kwiatkowski S. M., Sepkowska Z. (red.): Budom standardów kwalifikacji zawodowych w Polsce. Metodologia tworzenia standardów kwalifikacji zawodowych. Wkrszawa-- Radom 2000.

Kwiatkowski S. M., Symela K. (red.): Standardy kwalifikacji zawodowych, lioria - metodologia -projekty. Warszawa 2001.

Lindenfield G.:Asertywność, czyli jak być otwartym, skutecznym i naturalnym. Łódź 1995.

99