DSC06609

322 R. Kotliński, K. Szamałek

Należy podkreślić, że niekontrolowana eksploatacja złóż bursztynu systemem hydrauliczno-ot-worowym w strefie nadmorskiej prowadzi do zniszczeń i zmian w obszarach leśnych. W rezultacie tych prac niszczeniu ulega system korzeniowy drzew i ściółki leśnej oraz ma miejsce znaczne obniżenie zwierciadła wód gruntowych. Negatywne zmiany w środowisku wywołane są również przez powstawanie lejów zapadliskowych w wyniku wymywania w trakcie eksploatacji warstwy detrytusu lub namułu detrytycznego z głównych poziomów występowania bursztynu.

Piaski szklarskie i formierskie

Najpospolitszy osad regionu płytkomorskiego — piaski, ze względu na swój skład chemiczny i cechy fizyczne mogą być wykorzystywane w przemyśle odlewniczym i szklarskim. Występowanie tych piasków stwierdzono na NE od Rozewia, na głębokości 30-60 m, na NW od Kołobrzegu, na głębokości 16-24 m, przy miąższości ponad 3 m, oraz Ławicy Odrzanej i w obszarach przyległych, przy miąższości ponad 3 m. Piaski rejonu Rozewia spełniają wymogi norm dla piasków formierskich typu 3 K i 4 K wg NB-68/402119, a po uszlachetnieniu (usunięciu tlenków barwiących) odpowiadają klasie 5 piasków szklarskich wg PN-63/G-1301. Piaski rejonu Ławicy Odrzanej i na jej obrzeżeniu odpowiadają wymogom norm dla piasków formierskich typu 4 K i klasy 5 dla piasków szklarskich. Zasoby wymienionych piasków szacowane są kilkadziesiąt milionów ton [Jurowska, Kotliński, 1976; Kramarska, Jurowska, 1991; Kramarska, 1991].

Namuły i szlamy organiczne

Namuły i szlamy organiczne, występujące na dnie zalewów morskich i jezior przymorskich, zawierają znaczne ilości substancji organicznej. Osady te ze względu na swoje własności fizycz-no-chemiczne i biologiczne perspektywicznie mogą być zastosowane w rolnictwie do nawożenia gleb, w lecznictwie (balneologia), a nawet w hutnictwie (do produkcji elektrod otulonych). Ewentualne wykorzystanie tych osadów dla celów gospodarczych wymaga szczegółowych badań z uwzględnieniem specyficznych wymagań zwłaszcza rolnictwa i lecznictwa. Namuły i szlamy organiczne występujące na dnie morza, głównie w głębiach na głębokości 90-100 m, są mało perspektywiczne ze względu na ich zanieczyszczenie metalami ciężkimi i koszty eksploatacji.

Wody mineralne i termalne

Coraz powszechniejszy wzrost zainteresowania podziemnymi wodami termalnymi jest wynikiem ich roli jako surowca balneologicznego oraz nośnika energii cieplnej. Wody mineralne stanowią wody zawierające powyżej 1 g stałych składników rozpuszczonych w 1 dm³ wody. Wody mineralne odznaczające się obecnością specyficznych składników lub cechami fizycznymi oraz dodatnim wpływem na organizm ludzki uznawane są za lecznicze. Termalnymi nazywa się w Polsce wody, których temperatura przekracza 20°C. Wody termalne uznawane są za niskotermalne - ciepłe przy temperaturze 20—37°C lub wysokotermal-ne - gorące, przy temperaturze 42-100°C [Malinowski (red.), 1991]. Termalne wody mineralne stanowią uznany surowiec* balneologiczny oraz nośnik ciepła stosowany do celów rekreacyjnych i grzewczych. Występowanie tych wód w Polsce, zasoby oraz stan i perspektywy ich wykorzystania, a także ochrona, przedstawione zostały w monografii pod redakcją J. Malinowskiego [1991] oraz licznych publikacjach [Dowgiałło, Karski, 1969; Płochniewski, 1976; Bojarski i in., 1976].

Na obszarze Niżu Polskiego, ściślej w jego północnej części, na pobrzeżu pomorskim, podziemne wody termalne o znaczeniu przemysłowym występują na głębokościach do 1700 m, praktycznie powszechnie w osadach mezozoicz-nych. Region ten zajmuje ważne miejsce w programie rozwoju uzdrowisk w Polsce [Płochniew-ski, 1976]. Termalne wody chlorkowo-sodowe w osadach kredy dolnej znajdujemy na obszarze synklinorium szczecińskiego. Odznaczają się one zmienną mineralizacją od kilku do 100 g/1 oraz temperaturą w przedziale 20-40°C. Wody te zalegają na poziomach 650-1600 m, przy czym wydajność uwarunkowana jest lokalnym wykształceniem litologicznym [Bojarski i in.. 1976].

W Świnoujściu spośród trzech odwiertów dostarczających uzdrowisku wód leczniczych Cl-Na + Br + J z osadów kredy dolnej (od albu do infrawalanżynu) mineralizacja wód waha się od 3,5 do 4,6% (tab. 16.2).

W Dziwnowie wody chlorkowo-sodowe, ujmowane w osadach liasu, nie są obecnie eksploatowane. Natomiast w Kamieniu Pomorskim jedyne ujęcie wody leczniczej z osadów liasu, charakteryzujące się wydajnością od 5,6 do 11,5 nv7h, odznacza się poziomem hydrostatycznym znajdującym się 4 m powyżej poziomu terenu. Wody o mineralizacji 3,8% są Cl-Na + Br + J (tab. 16.3).

Na wschodnim odgałęzieniu antyklinorium pomorskiego, w rejonie Kołobrzegu, znajdowało się