DSC09948 (2)

214

ływana działaniem określonej długości dnia na larwy lub owady dorosłe. Spotykamy ją u stonki ziemniaczanej, oprzędzików, chowaczy, miodówek gruszowych.

Są liczne próby sztucznego indukowania diapauzy, co pozwoliłoby na zahamowanie żerowania i rozmnażania, oraz próby przerywania tego stanu, co mogłoby prowadzić do dużej śmiertelności w warunkach nie sprzyjających aktywności owadów. Zatem manipulowanie diapauzą mogłoby się stać jedną z form walki z owadami szkodliwymi.

Powiązania owadów z roślinami

Co najmniej od 280 milionów lat do dzisiaj ewolucja roślin i ewolucja owadów były ze sobą sprzężone i wzajemnie uwarunkowane. Początkowo owady żywiły się martwą materią organiczną, później liśćmi, pyłkiem, sporangiami i nasionami. Pierwsze ślady żeru owadów na liściach pochodzą z permu (270 min lat temu), kiedy to nastąpił już silny rozwój roślin nagozalążkowych. W triasie (230 min lat) pojawiły się już prymitywne kwiaty, a tym samym powstała możliwość ich krzyżowego zapylania przez owady. W kredzie (130 min lat) rozwinęły się rośliny okrytozalążko-we. W trzeciorzędzie (70 min lat) wykształciły się kwiaty specjalnie przystosowane do zapylania przez owady (Compositae, Labiatae, Scrophulariaceae). Owady w mniejszym stopniu oddziałują na rośliny niż rośliny na owady, niemniej jednak oddziaływania te są wzajemne, w obu kierunkach

Około 50% gatunków owadów dzisiaj żyjących na kuli ziemskiej to fitofagi, całkowicie uzależnione od roślin. Zżerają pąki, liście, pędy, korę, drewno, korzenie, pyłek, nektar, nasiona, owoce. W zależności od typu narządów gębowych gryzą rośliny lub wysysają ich soki. Mogą także wykorzystywać części roślin do budowy kryjówek, gniazd, kokonów. Zerują na zewnątrz roślin łub ukryte w ich wnętrzu.

Owady prostoskrzydłe, liczne przylżeńce, pluskwiaki, chrząszcze - zarówno formy dorosłe, jak i larwy - są fitofagami. Larwy motyli, błonkówek. muchówek żywią się roślinami, a osobniki dorosłe mogą zlizywać wypływający z roślin sok.

Nie ma gatunków roślin wolnych od szkodników. Na jednych roślinach (np. Gingko biloba) żerują tylko nieliczne owady, a na innych żerują setki gatunków, np. na jabłoni stwierdzono żerowanie 400. na kukurydzy 200, a na dębie 1000 gatunków owadów.

Owady wykazują liczne przystosowania do życia na roślinach. Mają ochronne kształty i zabarwienie, dzięki którym są trudne do zauważenia na roślinie. Występujące na końcach stóp owadów przylgi lub pazurki pozwalają im przymocowywać się do roślin. Dzięki wrażliwości zmysłów wzroku, węchu i smaku łatwo rozpoznają i znajdują rośliny stanowiące ich pokarm. Twarde żuwaczki i kłujki pozwalają im na korzystanie z pokarmu roślinnego. Dzięki piłkowanym pokładełkom mogą składać jaja do tkanek liści i pędów roślin.

powiązania roślin i patogenów z owadami mogą być dwojakiego rodzaju:

1) korzyści są wzajemne, np. zapylanie roślin i pobieranie pyłku,

21 jedna strona korzysta na tych powiązaniach, a druga trąd. np. rośliny owado-jernc, liczne gatunki owadów będące szkodnikami roślin, owady przenoszące palo-apiymflm.

Zapylanie roślin. Blisko 70% gatunków roślin występujących w Polsce jest zapylanych przez pszczoły. 21% przez inne btonkówki, a 6% przez inne owady. W celu przywabiania owadów rośliny wytworzyły kwiaty o rozmaitym kształcie, zabarwieniu i zapachu, a ponadto tzw. wskaźniki, sygnały barwne i wabiące połyski. Bez owadów plon wielu roślin uprawnych spada do zera (drzewa owocowe, truskawki, maliny, ogórki, marchew, pietruszka, cebula, kapusta, fasola, koniczyna, lucerna i liczne inne). Korzyści wynikające z zapylania przewyższają około 430-krotme war-tość produktów wytwarzanych i gromadzonych przez pszczoły. Ocenia się, że straty powodowane przez szkodliwe owady w plonach roślin uprawnych są mniejsze niż korzyści z zapylania kwiatów przez owady pszczołowate.

Symbioza mikroorganizmów z owadami. Liczne gatunki owadów, podobnie jak nicieni i roztoczy, są nosicielami mikroorganizmów (najczęściej w ciele tłuszczowym i ścianie przewodu pokarmowego). Organizmy te umożliwiają owadom trawienie celulozy, dostarczają im witamin i steroli. Stosując antybiotyki mszczące te mikroorganizmy uzyskiwano śmiertelność takich owadów.

Humifikacja materiału roślinnego. Liczne gatunki owadów (także nicieni i roztoczy) żyją w ściółce i uprawnej warstwie gleby. Na 1 nr gleby żyje tysiące tych zwierząt Zjadają one części roślin i rozdrabniają je. W ich przewodach pokarmowych następuje humifikacja substancji organicznych, tworzą się kwasy huminowe sprzyjające tworzeniu gruzełkowatej struktury gleby. Bez owadów humifikacja odbywałaby się wielokrotnie wolniej. Wędrując w glebie, owady mieszają części mineralne z organicznymi, wzbogacają glebę w substancje próchniczne. których ilość jest wskaźnikiem żyzności gleby. Pośrednio więc przez glebę, wpływają na wzrost i rozwój roślin.

Rośliny owadożerne. Niektóre rośliny okrytozalążkowe wykształciły kwiaty bądź liście (np. rosiczka) przystosowane do chwytania owadów i trawienia ich.

Szkodniki roślin i produktów rolniczych. Owadzie szkodniki roślin należą do 9 rzędów (prostoskrzydłe, psotniki, przylżeńce, pluskwiaki równo- i różnoskrzydłe, muchówki, błonkówki, motyle i chrząszcze). Rozróżniamy 5 typów uszkodzeń powodowanych przez te owady na roślinach.

1. Zerowanie wolne na powierzchni roślin. Owady te są luźno związane z roślinami. Należą tu zarówno owady o aparacie gębowym gryzącym, jak i kłująco--ssącym. Zeskrobują tkanki liści, wygryzają otwory w blaszce lub brzegach liści, powodują gołożery (zjadają całe liście, zostawiając jedynie grubsze żyłki), ogryzają pędy, kwiaty, korzenie. Owady o aparacie gębowym kłująco-ssącym - wysysając soki - ogładzają rośliny, pozostawiają na liściach plamki. Wolno żerują na roślinach