DSC06376 (4)

6)    wskaźniki przyczynowo-skutkowe, wskazujące na podstawie danych przyczyn ewentualne skutki albo oparte na zaistniałych skutkach przyczyny,

7)    wskaźniki obiektywne i subiektywne¹⁸⁰.

Ponadto J. Sztumski uważa, że wskaźniki stosowane: w badaniach społecznych [...] sygnalizując zarówno obiektywne, jak i subiektywne właściwości badanych przedmiotów łub zjawisk, powinny

a)    charakteryzować całość danego zbioru, a nie tylko jego część,

b)    być wielowymiarowe w tym znaczeniu, aby pozwalały one na różne analizy ilościowe odzwierciedlające różne „miary" badanych tworów rzeczywistości społecznej,

c)    nadawać się do rozłożenia na takie części składowe, jakie wynikają z przesłanek teoretycznych, społecznych, regionalnych, politycznych itp., ponieważ tylko na tej drodze można w pełni wydobyć zawarte w nich dane,

d)    być porównywalne w czasie, czyli pionowo, co umożliwia badanie krótko, jak i długoterminowych tendencji rozwojowych i przeobrażeń społecznych,

e)    być porównywalne regionalnie, czyli poziomo, co umożliwia analizę różnych struktur, jakie istnieją w poszczególnych regionach™.

Charakteryzując wskaźniki warto jeszcze wspomnieć o funkcjach, jakie powinny one spełniać w badaniach. S. Nowak mówi o trzech funkcjach wskaźników:

a)    funkcja komunikacyjna wskaźnika wyraża się w łatwości i jednoznaczności jego rozumienia przez osoby badane,

b)    funkcja ekspresyjna odnosi się do zgodności wypowiadania się osób badanych z osobistymi ich przekonaniami na temat treści związanej z danym wskaźnikiem,

c)    funkcja informacyjna dotyczy tego, jaka jest wartość poznawcza składanych relacji wokół interesującego nas wskaźnika, a mia-

Ibid., s. 149.

^1,1 Ibid., s. 64-65.

88