DSCF0017

będzie pierwszym krokiem do oddalenia mglistego, ale żywotnego przekonania o słowiańskości „wieśniaczych” wątków i obrzędów żywotnych w Polsce, Czechach, Karyntii u zarania dziejów tych jednostek politycznych. W dalszym etapie badania zależy nam na przezwyciężeniu poglądu o owej fałszywej odrębności czy specyfice słowiańskich tradycji królewsko-dynastycznych przez pokazanie ich korespondencji z pozasłowiańskimi przekazami i przez umieszczenie ich w naturalnych dla nich indoeuropejskich wymiarach. Badania te są wstępną i na pewno niedoskonałą próbą możliwie wszechstronnego opisania Gallowej legendy Piastów. Będzie jednak można na innej płaszczyźnie, niż to proponowała dotychczasowa literatura, uściślać, poprawiać i rozwijać rzecz dalej. Dotyczy to również tej części podania, która mówi o złym losie króla Popiela. Należąc do korpusu dynastycznych origines, jest ono jednak, jako typ przekazu fabularnego, całością samodzielną. Rozdział poświęcony dziejom Popiela stanowi przeto zamkniętą część pracy. Odrębność ta sprowadza się do wielu istotnych kwestii badania (materiał filiacyjny, funkcje społeczne legendy itd.), ale ustępuje w najważniejszym punkcie interpretacji przekazu nadrzędnego w relacji Galla wobec „mysiej legendy”. Obydwa — podanie o Piaście i o Popielu — należą do jednej dziedziny wyrażającej ideologię instytucji władzy królewskiej, choć ilustrują swoimi opowiadaniami dwie przeciwległe strony tej najwyższej godności: otrzymywanie sakry zwierzchności nad wspólnotą i tracenie jej. Fakt współtworzenia mitologii władzy królewskiej również przez opowieść o losach Popiela osadza całą relację Galla

0 początkach Piastowskiej dynastii w jednorodnym zespole problemów i pozwala na łączne potraktowanie dwu odrębnych podań nie tylko dlatego, że występują obok siebie. W sumie świadectwo, jakiego udziela nam Gall, jest aprobowanym wówczas wykładem poglądów na temat istoty władzy królewskiej, stwierdzeniem zdań, oczekiwań

1 ograniczeń spoczywających na osobie zwierzchnika wspólnoty. Sformułowana przesłanka leży w punkcie wyjścia naszych dalszych szczegółowych poszukiwań.

Tradycje dynastyczne

jako świadectwa potwierdzające

uprzywilejowanie władcy przez siły natury

Bardzo ważnym krokiem w badaniach nad podaniem o Piaście jest zaklasyfikowanie tego przekazu do grupy legend dynastycznych. Wraz z przyjęciem powyższego założenia następuje wytyczenie zespołu źródeł, które dla interesującego nas tekstu stają się bezpośrednim i właściwym materiałem porównawczym. Dostarczają one paralel, a także punktów odniesienia dla rozwijanych analiz. Budując definicję „legendy — podania dynastycznego” na podstawie kryteriów merytorycznych — a nie stylistycznych — łatwo znaleźć jest formułę określającą ów typ przekazu i wystarczającą dla potrzeb przeprowadzanych poszukiwań. Najważniejsza jest więc w opowiadaniu obecność wykładu przedstawiającego osiągnięcie przez bohatera (zdobycie lub przejęcie) władzy królewskiej. Czasami zabiega on o odzyskanie królewskiej godności, która powinna przypaść mu w udziale. Kiedy indziej jest osobą „obcą”, stającą do rywalizacji o tron¹. Między obu ujęciami wykładu dochodzenia bohatera do korony nie ma jednak zasadniczej różnicy. W jednym i drugim przypadku o końcowym sukcesie decydują nadzwyczajne predyspozycje przyszłego władcy i pomoc czy życzliwość, jakiej doznaje ze strony sił wyższych. Tylko te właściwości wynoszą go ponad rywali i predestynują do objęcia władzy królewskiej.

Jak wynika z powyższych uwag, dla legendy dynastycznej klu-

Stosowane schematy fabularne: C. Ramnoux, La mat et les enfants de la mat daru la tradition grecąue, Paris 1959, s. 158 nn.; G. Prćaux, La ligende de PŁlopo et la rcyauti sacrie [w:] Le pouwir et le sacri, ed. L. de Heusch, „Annales du Centre d’Ćtudc des Religions” 1, 1962, s. 83; A. H. Krappe, Le mythe de la naissance de Cyna, „Revue des ćtudes grecques”, 43, 1930, s. 154 n.; G. Widengren, La ligende royale de l'Iran antięue [w:] Hommages a Georga Dumizil (Goli. Latomus XLV), Bnixelles- 1960, s. 226.