DSCF0077

64 - Autor i dsieło

uzasadnienia swojej przy datności dla nowych gospodarzy poddała nut pomysł napisania tekstu, który swoją poetyką przypominał przecież gatunek wypowiedzi pisanej znany mu ze służby w Poselskim Prikazio -„statiejnyj spisek" - sprawozdanie z odbytej misji dyplomatycznej. Jednak ważniejsze niż - siłą rzeczy, wobec skąpości źródeł - hipotetyczne rekonstrukcje dotyczące sprawy pierwszeństwa autorstwa samego Ko toszychina czy też pracy na zamówienie Szwedów, jest ustalenie, co dla wartości tekstu jako źródła do opisania i zinterpretowania Kotoszy-chinowskiego obrazu świata wnosi ustalenie jakiejkolwiek wersji wydarzeń. Hipotetycznych rekonstrukcji może być kilka. Rozważmy więc tylko dwie skrajne. Pierwsza to przyznanie Kotoszychinowi samoistnej inicjatywy napisania tekstu, zgodnie z tym, co pisze o tym Barek hu sen i co wynika z listu Kotoszychina do de la Gardie. W takim wypadku relacja Kotoszychina pozostaje cennym źródłem dla odtworzenia jego własnego obrazu świata, i to zarówno w wymiarze jego wiedzy o tym świecie, jego przekonań, jego ocen - tego wszystkiego, co i jak powiedział oraz tego, czego nie powiedział, ale da się to odczytać, odwołując się do argument um ex silentio.

Rozpatrując drugą możliwość - Kotoszychin pisał na zamów innie Szwedów - należy uznać, że wartość źródłowa tekstu jest równie dużn. Ze względu na osobę zamawiającą należy zakładać - i Kotoszychin musiał zdawać sobie z tego sprawę - że zależało jej na prawdziwości informacji. Jeżeli chodzi zaś o oceny zjawisk, które Kotoszychin daje wprost, pośrednio, lub też zupełnie poza warstwą intencjonalną tekstu, to ich studium będzie tym bardziej interesujące, im pełniej da się odtworzyć kierunki i stopień przekształceń informacji i ocen stawianych przez byłego poddiaczego Poselskiego Prikazu. Rekonstrukcja obrazu „domyślnego czytelnika", który istnieje w tekście, zawsze prowadzi w największym stopniu do lepszego poznania świata wyobrażeń samego autora i do poziomu jego wiedzy o tym czytelniku. W tym drugim więc wypadku poetyka tekstu (pisanie dla domyślnego czytelnika w postaci kanclerza czy w ogóle władz Szwecji) nie zmniejsza w żaden sposób wartości tekstu, ale wręcz odwrotnie - czyni go jeszcze bardziej interesującym. W tym wypadku bowiem postawa autorska Kotoszychina jest postawą tłumacza, osoby przekładającej system znaków jednej kultury na system znaków innej. Wybór znaków, których przekład jest konieczny, sposób przekładu stanowią dla późniejszych historyków tak samo, a może nawet bardziej, cenne źródło, jak wypowiedzi pisane w duchu „obiektywnym" - cokolwiek by to miało znaczyć. Konkluzja jest więc następująca. Bez względu na lo, jakie intencje towarzyszyły Grigorijowi Karpowiczowi przy podjęciu przez niego jego pracy, jego tekst zacho-wuje wartość jako źródło do poznania wyobrażeń, przekonań, wiedzy i wreszcie nastawienia emocjonalnego Katoszychina do przedmiotu

Dlislo

Jego opisu. Można nawet powiedzieć, że lift bardzio) za wikłane były motywy i inspiracje kotoszychina dotyczące napisania Metalizowanego tekstu, tym Jest on cenniejszy, ponieważ modemy się spodziewać, że zawiera w sobie wiele warstw przekazu, które mogą podlegać Inlerpir tncji. Jeżeli chodzi o „prawdomówność I „ a praw lodl IWOŚC" w ocenach Kotoszychina, lo należy powiedzieć, żo właśnie ten poziom Informacyl ny tekstu Jest najciekawszy dla Interpretacji, gdyż oddaje on zamierzenia autorskie.

Itekat Kotoszychina składa się z trzynastu rozdziałów, Każdy rozdział ma od kilku do kilkudziesięciu paragrafów, niektóre paragrafy zostały podzielone na osobne punkty. Wykaz rozdziałów I paragrafów dzieła sporządzony przez Kotoszychina I doliczony do jego pracy, zamieszczamy w tłumaczeniu na Język polski w aneksie. Tytuły* które w nim występuje), różnią się nieco od tego, co Jest w samym te Mi u-, dlatego też w drugiej części aneksu został podany wykaz rozdziałów 1 artykułów tak, Jok występuje one w tekście. Różnice występujące między obydwoma spisami prowadzę do wniosku, że wykaz rozdziałów powstał raczej Już po napisaniu dzieła, Zestawienie nazw rozdziałów 1 przede wszystkim nazw paragrafów z Ich zawartości*) pozwala na zbadanie sposobu syntetyzowania przez Kotoszychina napisanego przez niego tekstu. Jest to ważne świadectwo, które pozwala tut lepsze rozpoznanie „warsztatu" Intelektualnego I predyspozycji umysłowych byłego poddlaczego Poselskiego Prlkn/u. Szczegółowo zagadnienia będą rozpatrywane w dalszych rozdziałach tej pracy. Rozdziały, na które Kotoszychin podzielił swój tekst, są bardzo nierówne) wielko ścł. Najobszerniejszy z nich (rozdział 7), opisujący prlkazy państwa moskiewskiego, zajmuje około 26% tekstu, a najmniejszy, poświęcony handlowi carskiemu (rozdział 12.), zajmuje tylko około 2%. Kotoszychin zaczyna swoje dzieło od opisu cara 1 jego rodziny (rozdział 1, ■ około 14% tekstu). Najwięcej miejsca poświęca w nim opisowi doboru narzeczonej dla cara 1 obrzędowi ślubu oraz wesela. Zycie domowe cara, jego żony i dzieci od urodzin przez ślub po pogrzeb Sianowi główne za gadnlenie tego rozdziału. Dwór I jego hierarchia zostały przedstawione w rozdziulc 2. Zajmuje on mniej miejsca, bo około 8% tekstu. Praktyka dyplomatyczna, formy pism w zależności od adresata, skład poselstw, pragmatyka służby poselskiej i budżet przeznaczany na kontakty dyplomatyczne z różnymi krajami zostały opisane w rozdziałach 'l-Ti, kto -re zajmują w sumie około 22% tekstu. To część traktatu Koloszychl* na wskazuje na jego kompetencje w dziedzinie organizacji dyplomacji moskiewskiej. Systemowi prlkazów, zarówno należących do dworu carskiego, jak i obsługujących całe partał; w o, poświęcone zostały rozdziały 6. 1 7. W sumie stanowią one około 34% tekstu I są, jak Już wspomnieliśmy, najobszerniejszą częścią pracy byłego poddlaczego. Omówienie