DSCF0387

garbników), której w latach 50 XX w. pozyskiwaliśmy po kilkanaście tys. ton rocznie; pozyskanie zakończono w 1981 r. (Grochowski 1990). Niezmiernie trudno jest uzyskać Informacje od firm z tej branży odnośnie do rodzaju I pochodzenia garbników, używanych aktualnie do wyprawy skór.

Do najważniejszych gatunków w świecle dostarczających garbnlkodajnej kory należą: kora aleppo (Pinus halepensis), świerkowa (Picea abies), hemlokowa (Tsuga canadensis), mimozowa (Acaccia sp.), maletto (Eucaliptus occidentalis), mangrowa (różne gatunki), wiklinowa i wierzbowa (Sali)r sp.). W Polsce znaczenie lecznicze ze względu na zawartość garbników i innych ciat czynnych ma kora dębu, kruszyny, wierzby, kasztanowca, bzu czarnego, kaliny koralowej oraz brzozy. Niektóre oddziały Herbapolu prowadzą skup leczniczej kory dębu i kasztanowca, pochodzącej według opinii pracowników zarówno z lasów, jak i z prywatnych ogrodów i zieleni miejskiej, z drzew ściętych. Kora kruszyny pozyskiwana jest tylko za specjalnym zezwoleniem (gatunek pod ochroną częściową).

Kora brzozy jest ostatnio przedmiotem zainteresowania naukowców, ze względu na odkrycie specyficznych właściwości leczniczych betuliny (alkoholu betulinowego). Z betuliny w drodze jej utlenienia można otrzymać kwas betulinowy. Zarówno betulina jak i kwas betulinowy wykazują bakteriobójcze i grzybobójcze działanie, przyspieszają regenerację uszkodzonych tkanek, regulują ciśnienie krwi, obniżają poziom cholesterolu, a przede wszystkim wykazują działanie antynowotworowe (Achrem-Achremowicz i Janeczko 2002).

Dynamicznie rozwija się w świecie produkcja korka, dostarczanego z plantacji dębu korkowego Quer-cus suber. Najwięcej plantacji znajduje się w zachodniej części basenu Morza Śródziemnego; w północnej Afryce (Maroko, Algieria, Tunezja), w południowej Francji, we Włoszech, Hiszpanii, a szczególnie w Portugalii, gdzie zajmują one 22% powierzchni. Pozyskiwanie kory odbywa się poprzez zdejmowanie jej zewnętrznej warstwy z drzew żywych. Światowa produkcja korka wynosi aktualnie ok. 300 tys. ton rocznie, z czego ponad 50% pochodzi z Portugalii. Wartość produkcji korka w Europie wynosi ponad 200 min. euro rocznie (European Forest... 2005, www.domkorkowy.com.pl).

Ciekawym (chociaż o lokalnym znaczeniu) kierunkiem wykorzystania omawianego surowca, może być pozyskiwanie łyka z kory świerkowej na terenie Żywiecczyzny, w celu przeznaczenia go na opakowania serów. Opakowany tak produkt zyskuje specyficzny smak, zapach i większą trwałość. Łyko ściągane jest w postaci pasków ze ściętych drzew, w ciągu całego roku, specjalnymi wyprofilowanymi łyżkami. Przed zdjęciem łyka dłużyce muszą być delikatnie okorowane. Proces odbywa się pod kontrolą i za zgodą nadleśnictw, które udostępniają do korowania pozyskany surowiec lokalnej ludności, głównie bezrobotnym. Organizacją skupu od osób prywatnych zajmują się pośrednicy. Ocenia się, że działalność ta przynosi duże dochody osobom pozyskującym korę (Mędrzak 2007 oraz własne obserwacje autorki). Produkt przeznaczony jest na eksport do Francji.

Spośród kierunków utylizacji kory odpadowej, na uwagę zasługuje dynamicznie rozwijająca się w Polsce produkcja kompostów i podłoży korowych do produkcji sadzonek. Sprzyjające warunki dla tego kierunku utylizacji kory stwarza korowanie drewna na składnicach zakładów celulozowo-papierniczych i tartaków. Uzdatniana do tego celu kora gatunków iglastych i niektórych liściastych, musi przejść proces neutralizacji garbników poprzez ich utlenianie oraz wzbogacania w azot, fosfor, potas i dodatek wapna nawozowego (Antkowiak 1997). Kompostowanie kory należy do najbardziej efektywnych kierunków jej utylizacji.

W leśnictwie można też wykorzystywać korę niekompostowaną, po kilku latach przelegiwania jej w hałdach lub świeżą, rozdrobnioną, poddaną przez kilka tygodni utlenianiu garbników i ewentualnie wzbogaconą dodatkiem azotu. Dodanie tak przygotowanej kory do gleby poprawia jej właściwości fizyko-chemiczne oraz zwiększa efektywność nawożenia mineralnego (Grochowski 1990). Masa kory drzew iglastych pozyskiwanych rocznie w cięciach rębnych i przedrębnych wynosi około 2 min m³.

Podsumowanie

Dokonany przegląd krajowych surowców ubocznych, których źródłem są lub mogą być gatunki drzew leśnych, świadczy o ogromnym potencjale dóbr, które oprócz drewna mogłyby być, po przeprowadzeniu rachunku ekonomicznego i wprowadzeniu odpowiednich zmian organizacyjnych, pozyskiwane w polskich lasach. Podjęcie pozyskania niektórych surowców, na które istnieje popyt w gospodarce krajowej oraz moż-

38