DSCF0463 (2)

emocja 1035

dzenia znaczących zmian organizacyjnych i programowych zarówno na Uniwersytecie Jagiellońskim, jak i w innych szkołach wyższych.

Por. EPISTEMOLOGIA FEMINISTYCZNA FEMINIZM

Ewa Dąbrowa, Sylwia Jaronowska

Literatura: Czerepaniak-Walczak M., Kompetencje emancypacyjne - Ich znaczenie w procesie przemian społczenych (O niektórych zastosowaniach pedagogiki emancypacyjnej), (w:) .Forum Oświatowe", Edytor, War-szawa-Torurt 2/1994, s. 115-125, Czerepaniak-Walczak M., Emancypacja czy izonomia?, Materiały II Ogólnopolskiego Zjazdu Pedagogicznego, PTP, Toruń 1996; Śliwerski B., Współczesne teorie i nurty wychowania, Impuls, Kraków 1998.

EMOCJA (ang. emotiorr, Ir. emotiorr, niem. Gemutsbewegung, Gefuhl, Emotiorr, ros. emo-cyja) - odzwierciedlenie stosunku osobnika do aktywizujących jego potrzeby przedmiotów i zjawisk świata otaczającego oraz zjawisk zachodzących w nim samym; emocje powstają w wyniku zaburzenia równowagi tego stosunku; ze względu na relację osobnika do rzeczywistości mogą wystąpić cztery rodzaje emocji: zagrożenie, ograniczenie, pozbawienie, zaspokojenie.

Emocje towarzyszą zmianom homeostazy w ludzkim organizmie, te mogą być zarówno małe jak i duże, podobnie jak towarzyszące im emocje. Jednak nawet małe zaburzenia z towarzyszącymi emocjami są istotne, ponieważ ulegają kumulacji do wielkich „ponadsterow-nych sytuacji”.

Emocje mogą być uważane za pozytywne (szczęście) lub negatywne, stymulujące lub niszczące (jak lęk, strach, gniew, wrogość i smutek). Według A. Bilikiewicza (1998), emocje mają wpływ na gotowość organizmu do działania i można je podzielić: tzw. steniczne - jak gniew i umiarkowany strach (zwiększające gotowość organizmu do działania) oraz asteniczne - jak silny strach (zmniejszający gotowość do działania). Zatem emocje pełnią funkcje motywacyjne, popychające do działania i ukierunkowujące, podobnie jak miłość czy nienawiść. Emocje mają swoje cechy: treść (żal, gniew, lęk, rozpacz, strach), są dodatnie lub ujemne dla przeżywającego (radość, rodząca dążenie do podtrzymania tego stanu emocjonalnego czy lęk z tendencją do usunięcia jego źródła); mają różną siłę (natężenie) - gdy są duże - towarzyszy im odczyn wegetatywny (do reakcji wegetatywnych, wywoływanych przez silne emocje należą: zmniejszenie napięcia mięśni gładkich i szkieletowych oraz czynności wydzielnicze) i obniżenie wybiórcze skuteczności spostrzegania i myślenia oraz niepokój ruchowy; różną trwałość, czyli okres utrzymywania się emocji; rozmaitą głębokość (która wyraża motywacyjną funkcję emocji np. związane z ideą nadwartościową); a także ekspresję (zewnętrzny wyraz: mina, gest, oznaki fizjologiczne) i przedmiot.

Według Bilikiewicza, emocje dzielą się na te, które związane są z popędami (jak u zwierząt), i wyższe - intelektualizowane, typowe dla człowieka (jak uczucia moralne, estetyczne, patriotyczne, współczucie, miłość, przyjaźń, solidarność).

Podział emocji dla potrzeb analizy psycho-patologicznej:

1)    nastroje - o bardzo małym natężeniu, bezprzedmiotowe, np. w cyklofreniach;

2)    wzruszenia - nagłe, z objawami wegetatywnymi, takie jak gniew, strach, radość, rozpacz, nieraz o większym nasileniu;

3)    afekty, czyli silne wzruszenia, nagłe z objawami wegetatywnymi, krótkotrwałe, zaburzające zdolność do logicznego myślenia, wpływające na orzekanie sądowe.

Przykłady emocji:

-    Lęk- myśl o zagrożeniu, wyobrażenie sobie sytuacji bolesnych, groźnych, przykrych lub też bezprzedmiotowy. Lęk jest częstym objawem psychopatologicznym (w nerwicach, chorobach psychicznych np. depresyjnych, czynnościowych, endogennych, organicznych) i często towarzyszy mu odczyn wegetatywny a także urojenia, omamy, majaczenia; gdy trwa długo - zwany jest stanem lękowym; istnieją też tzw. nerwice lękowe - fobie.

-    Strach - odczuwany w sytuacji bezpośredniego zagrożenia.

-    Obniżony nastrój (hypothymia) - przygnębienie, gorsze samopoczucie (w depresji, nerwicach).

-    Podwyższony nastrój (hyperthymia) - objaw psychopatologiczny (od umiarkowanej radości do tzw. euforii, np. w chorobach organicznych mózgu do stanów hipo- i maniakalnych (z dysforią).