DSCF4982

stawę ukarano 18 więźniów z cel 23,30 i 31. W obu przy_D.

A>yio no nołn>V/\nA laa*st_kuln    ----

'Wptj

ciszy i porządku. Zbojkotowano także konieczność przy® o^l||5i „baczność” podczas wizytacji cel przez inspektorów, naczelnikó^ ^ *

dziąna nałożone kary administracyjne były śpiewy pieśni i wznoszenie haseł antyrządowych, co z kolei pozwoliło karać^⁰^^'

K0\v ^ P0^^Vy

| wicieli prokuratur i sądów. Dnia 12 listopada 1932 r. ukarano ^>Pt2e(1% politycznych, gdy podczas spaceru nie przyjęli postawy „bacznoś^^ dok naczelnika więzienia. Polityczni zgodnie protestowali także nr ^ zwracaniu się do nich przez „ty”. „Czerwona Pomoc” z lipca 1932 r 2?*⁰ „Więzień polityczny nie pozwoli się tykać i pójdzie do karca. Nie 3^a: stanąć na baczność...”¹.    . ^Ce

Każda okazja była dobra do przeciwstawiania się nowemu regulamin₀ wi. Od 1 do 3 maja 1932 r. codziennie przy okazji apelu wieczornego wię' źniarka Altera Glajt składała protest ustny do inspektora, żadając w imieniu politycznych, osadzonych w kieleckim więzieniu, powrotu do przepisówre-gulaminu Makowskiego, zwrotu materiałów piśmiennych oraz książek. W dniu 4 maja została osadzona w karcu². Dnia 1 sierpnia strażnik Teofil Rusak skonfiskował na oddziale kobiecym czerwone kokardki przygotowane w związku z przypadającym tzw. Dniem Antywojennym. W odpowiedzi więźniarki powiadomiły administrację o przystąpieniu do głodówki, jednocześnie wyrzucając na plac spacerowy, przez okna, miski i łyżki³. Głodówka trwała tydzień. Dnia 26 listopada 1932 r. więźniowie z cel 5,12,13 zaprotestowali śpiewem i biciem w drzwi miskami przeciwko wcześniejszemu gaszeniu świateł niż to ustalono z administracją. Jako inspiratorzy zajść ukarani zostali pozbawieniem sienników na trzy doby Michał Domański i Leon Kozłowski.

W napiętej sytuacji coraz częściej stosowano wobec protestującychnajcięższą karę — karcer. Osadzony w nim 17 marca 1933 r. Władysław Michałek wspomina: „Zimno i głód dokuczały strasznie, godziny się wlokły [...] Z zimna kuliliśmy się plecami jeden do drugiego, bo na szybkie chodzenie w tę i z powrotem, żeby się ogrzać, nie mieliśmy sił”.

Niektórych nawet taka kara nie odstraszała. Ponieważ Chaja Różycka w dniu 19 lutego 1933 r. nie pozwoliła wyznaczonej starszej celi złożyć meldunku, została w trybie natychmiastowym osadzona w ciemnicy, W raporcie napisanym dzień później dozorca żalił się do naczelnika, żejed-

dzonych w karcerze kobiet nie tylko, że nie melduje, ale: „...nawet ^śmiechem śpiewa”⁴. Dnia 12marca doszło do kolejnego incydentu sobi®^ _kobiecym, gdy dozorca zaczął zwracać się do więźniarek przez ⁿ⁸?» W raporcie do naczelnika dozorca Walenty Majchrzykowski pisał: "aaria Nowak wystąpiła jako agitator całej partii i zwróciła mi uwagę; po-• działa że w ten sposób mogę się zwracać do własnej rodziny, a nie do Więźniów komunistów”⁵. Aspirant Mieczysław Paluchowski, po wizytacji _cel kobiecych, gdy te odmówiły stania przed nim na baczność, pisał do naczelnika: „...zauważyłem bunt w celach”⁶. Co prawda nie był to jeszcze bunt, _ale spokoju nie było. W więzieniach będzińskim, kieleckim, radomskim, sandomierskim, sosnowieckim doszło w 1932 r. ogółem do 38 akcji na znak protestu przeciwko nowemu regulaminowi.

Do poważniejszego zajścia doszło 9 maja 1933 r. na oddziale kobiecym w Kielcach. Osadzone kobiety mając mnóstwo czasu, oprócz nauki, wiele chwil przeznaczały na roboty na drutach, w tym dniu w czasie przebywania więźniarek na spacerze dokonano rewizji w ich celach i zabrano im wełnę oraz zaczęte prace. W zaistniałej sytuacji na wezwanie Fajgli Lamberg i Jachwety Wygnańskiej kobiety odmówiły wychodzenia na spacer i skierowały protest do prokuratora. Osadzona w innej celi R. Gezundchajt zaprotestowała z kolei przeciwko zabieraniu z cel papieru i farb. Protest skończył się osadzeniem więźniarek politycznych w karcu na 48 godzin.

Więźniowie wystąpili też przeciwko likwidowaniu możliwości dzielenia się produktami z nadchodzących paczek. Szmul Wajnberg został ukarany 24 godzinami ciemnicy za próbę wynoszenia na spacer cukru⁷, Józef Wesołowski 48 godzinami za próbę podania koledze machorki, Leona Drzewieckiego ukarano pozbawieniem jednego posiłku za podawanie współosadzonym papierosów⁸. Przeciwko karom zaprotestowali polityczni śpiewem, co skończyło się kolejnymi karami, na ogół ostrzejszymi. Stosunki między admini-stracjąa politycznymi wyraźnie zaostrzały się. W związku z tym na bieżąco analizowano postawy członków komuny, bardziej szczegółowo planowano akcje. Aby usprawnić system porozumienia się między celami wciągnięto do współpracy kryminalnych pracujących na korytarzach. Zgodnie z wytycznymi

159

1

„Czerwona Pomoc” 1932, nr 2.

2

APK,W. Kielce, sygn. 252.

3

Tamże.

4

APK-AKW, W. Michałek, Wspomnienia z powiatu opatowskiego, sygn. 155, W 1X- APK W.Kielce, sygn. 252.

5

«AFK, W. Kielce, sygn. 253.

6

   Tamże.

7

   Tamże.

8

   Tamże.