DSCF4988

Przedmowa

Dekret Naczelnika Państwa z 7 lutego 1919 r. zapoczątkował rozwój więziennictwa w niepodległej Polsce. Jego stan, osiągnięcia i braki w tym pierwszym okresie przedstawiono w „Księdze jubileuszowej więziennictwa polskiego 1918—1928” (Warszawa 1929). Swoiste podsumowanie wiedzy w tej dziedzinie stanowiła praca L. Radzinowicza: „Podstawy nauki o więziennictwie” (Warszawa 1933), dziś jednego z czołowych kryminologów brytyjskich

0    międzynarodowej renomie. Nie sposób w tym miejscu pominąć też wzmianki o innej wybitnej postaci — E. S. Rappaporcie, twórcy idei kodeksu karnego wykonawczego, która doczekała się urzeczywistnienia dopiero w 1969 r. w Polsce Ludowej, stanowiąc swoisty i godny podkreślenia ewenement w skali światowej.

Zawarte w niniejszej księdze opracowania sięgają głęboko do genezy polskiego więziennictwa (S. Walczak), pokazują jego rozwój — zarówno w zakresie organizacji i praktyki wykonywania kary, jak i myśli penitencjarnej — w okresie międzywojennym

1    po II wojnie światowej. Perspektywa siedemdziesięciolecia odkrywa bogactwo problemów i trudne, złożone drogi rozwoju polskiego systemu penitencjarnego. Dotykając zaledwie bolesnego okresu stalinowskiego (1950—1955) uzmysławia, jak dalece stan tej dziedziny zależy od jej ogólnej sytuacji społeczno-politycznej, a przede wszystkim — od realnych kształtów gwarancji praworządności i humanizmu, którego jakże wymowną miarą jest traktowanie człowieka-przestępcy skazanego na karę pozbawienia wolności.

Rozwój systemu więziennego i badań penitencjarnych, możliwy po październikowym przełomie 1956 r., przebiegał w Polsce Ludowej nie bez zakłóceń i konfliktów. Okresy rozwoju, w których nowoczesna myśl penitencjarna znajdowała drogę urzeczywistnienia w praktyce, przeplatają się z latami wyraźnego regresu znamiennego przenikaniem do tej dziedziny schematów uproszczonej represji. Zawarte w niniejszym zbiorze opracowania pozwalają tę ewolucję, jej złożoność i uwikłania zrekonstruować. Uzmysławiają one Czytelnikowi przebytą drogę, aktualny stan, a także perspektywy rozwoju polskiego więziennictwa.

— 5 —