DSC06918 (2)

Próby częściowego wykorzystania typologii schaeferowsto I obsenrujemy także w psychologii polskiej na przykładzie bada* M. Z i emski e j (1969a, s. 74 i nast.), która na podstawieni^ lizy własnych badań przedstawiła model postaw anacierzyńsk^s (rys. 9) w postaci kwadratu opisanego na kole.

M. Ziemska wyróżnia postawy-prawżdłotoe (ńa obwodzie koła) takie jak: akceptacja, współdziałanie, rozumna swoboda, zrówna! nie w prawach dziecka i rodziców S oraz postawy ńieprawidlo-we (przy wierzchołku kwadratu),, jak: nadmierne OchraiSanie 'TfżiecEa, nadmierne wymaganie, odrzucanie, unikanie kontaktu z dzieckiem lub srtwarzanie pozorów kontaktu. Model typologii poi staw rodzicielskich układu M. Ziemskiej zastosowano do badań * prowadzonych w Pracowni Psychologii Rodziny przy Zakładzie Pediatrii Społecznej Katedry Propedeutyki Pediatrii Akademii Medycznej w Warszawie.

Trudno jest dokonać oceny przydatności teoretycznej i ,, tycznej — uwzględniając zaprezentowany wyżej materiał — do-1 tychczasowych typologii i modeli postaw rodzicielskich. Jednak-1 że z powyższych rozważań nasuwa się kilka uwag, które prag-f niemy przedstawić. Przede wszystkim widać duży wysiłek psy-l ekologów zajmujących się uporządkowaniem poszczególnych ty-1 pów postaw rodzicielskich i chęć nadania im pewnej postaci! modelu. Próby takie zapoczątkował L. Kanner, wskazują?! na 4 typy postaw. Powstały one w wyniku obserwacji psychiatry I i stąd główny nacisk został ■położony na postawy (niepożądane wy-1 chowawczo. Być może więc •S*³'"’co wydaje się. prawdopodobne - % autor nie dostrzegł postaw stymulujących prawidłowy rozwój I osobowości dziecka. Tym samym typologia L. Kannera jest ni?* pełna. Brak ten próbowali uzupełnić inni badacze, szczególnie I A. Roe oraz P. Siat er. A. Roe wyróżniła już 6 typów po-1 staw, a P. Slater — osiem. Najbogatszy i najbardziej zróżnicowa- g* my wachlarz typów postaw wyodrębnia jednak E. Schaefer,! przedstawiając je za pomocą modelu przestrzennego. W jego że-l stawie typów postaw znajdują się różnorodne, Chociaż wciąż je-8 szcze nie wszystkie ustosunkowania rodziców do dziecka. Można# mieć jedynie nadzieję, że w dalszych badaniach ilość ich znacznie ł, wzrośnie, szczególnie zaś wzbogaci się o pożądane zachowania ro-1 dbóców.

Poszczególne postawy rodziców porządkowane są w oddalające się lub zbliżające wymiary, uznane za podstawowe, np.: autonomia — kontrola, miłość —- wrogość, ekstrawersja — intrower-sja, przystosowanie — nieprzystosowanie, tolerancja — brak tolerancji, odrzucenie — akceptacja, dominowanie — posłuszeństwo. Jak widać, każda z par postaw jest lub — lepiej powiedzieć —ma być biegunowo przeciwna. Wydaje się, że ta logiczna zasada nie zawsze została zachowana. Trudno np. przyjąć, że przeciwieństwem miłości jest wrogość (jest nią raczej nienawiść). Ponadto słowo „miłość” ma bardzo szeroki zakres treściowy i stąd jest zbyt mało operatywne dla konstruowania modelu postaw rodzicielskich.

Konstrukcja tego wymiaru (miłość — wrogość) ma swoją historyczną genezę, w dyskusji prowadzonej na ten temat przez P. Symondsa i H. Newella w 1938 roku. H. Newell był zdania, że należy raczej unikać terminów: „akceptacja”, i „odrzucenie” jako „diagnozy splatającej się”, a wprowadzić -pojęcia szersze i lepiej oddające postawy rodzicielskie, mianowicie „miłość” i „nienawiść”. Żaden z późniejszych psychologów nie podważył tego stanowiska. Zostało ono również zaakceptowane przez E. Schae-fera (Symonds, 1938).