DSCN1233

Maria Ludwika Lewicka

Błocka. Zachowany rysunek projektowy dekoracyjnego przykrycia dachem Wie ży Więziennej w zespole Bramy Wyżynnej z 1586 r., zrealizowany - przypisać można mistrzowi Janowi¹⁴. Źródłowe wzmianki o prowadzonych przez niego pracach przy wałach miejskich i na Wyspie Spichrzów nie wskazują lokalizacji ani formy realizowanych prac. Istnieje podobieństwo rozwiązań formalnych zastosowanych w bastionie Świętej Gertrudy z siedem lat wcześniej rozpoczętą przez Schneidera realizacją Bastionu Ceglarskiego we Wrocławiu (początek prac w 1586 roku) oraz Bastionu Piaskowego (realizacja od 1588 roku) o formie nowowłoskiej, analogicznego do Bastionu Wijbego. Rysunek Antoniego Obber-ghena z roku 1593 dla frontu bastionów: Wijbego, Kota i Św. Gertrudy¹⁵ jest uznany za dowód autorstwa Flamanda odnośnie projektu tego odcinka fortecz-nego Gdańska¹⁶. Nie można wykluczyć, że miała tu miejsce podobna sytuacja do tej z twierdzy Wisłoujście - zazębiania się działań obu architektów, polegającego na „dobrej kontynuacji” przez Antoniego Obberghena dzieła projektowo opracowanego przez Jana z Lindau¹⁷.

Przemawia za tym znany nam i bardzo dobrze udokumentowany tryb pracy projektowo-fortyfikacyjnej Schneidera na Śląsku. Sposób ten polegał na wykonaniu projektu fortyfikacji całego obwodu założenia lub frontu na podkładzie planu pomiarowego miasta. Sporządzenie inwentaryzacyjnego planu miasta było warunkiem przystąpienia do fortyfikacyjnych prac projektowych. Ponieważ w taki sposób pracował dla Wrocławia i Nysy, musiały istnieć narysowane w tym samym czasie lub wcześniej plany projektowe Schneidera dla Gdańska. Opracowane w ramach jego obowiązków służbowych - czyli opłacone przez radę miasta, zatem stanowiące jej własność. W takiej sytuacji byłoby oczywiste, że stanowiły podstawę realizacji prac jako kontynuacja przez następnego budowniczego miejskiego.

Prowadzenie przez mistrza Jana budowy Ratusza Staromiejskiego jako zadania służbowego jest źródłowo potwierdzone. Analiza formalna i stylistyczna tej budowli dowodzi, że mistrz Jan był autorem projektu ratusza, a Antoni Obber-

¹⁴    J. Habela, Ratusz Staromiejski w Gdańsku, pierwotny układ funkcjonalny i architektoniczny na tle budownictwa municypalnego Europy, „Kwartalnik Architektury i Urbanistyki” T. XIX, 1974, z. 4, ryc. 31.

¹⁵    J- Stankiewicz, K. Biskup, Fortyfikacje miejskie Gdańska od XIV do XIX wieku, [w:] Gdańsk - pomnik historii, Gdańsk 1998, s. 87.

¹⁶    Przypadek udokumentowanego uczestnictwa Obberghena w 1587 roku przy toczącej się realizacji fortu carrć w Wisłoujściu, w formie wykonania makiety obiektu, wprowadziła do historii architektury Gdańska fałszywe przeświadczenie, że jest on autorem projektu twierdzy. Jego sugestie planistyczne zostały wprowadzone jako korekta do części projektu Schneidera; sam prowadził prace wykończeniowe w twierdzy gdy Schneider był już we Wrocławiu.

¹⁷    Spójność geometryczno-formalna projektów fortyfikacji bastionowej dla Gdańska, Wrocławia i Nysy, powstałych w latach 80. i 90. XVI w., jest zastanawiająca, gdyż wskazuje na jednego twórcę Różna jest jednak forma detalu i przestrzeni architektonicznej, np. ingerencja Obberghena w reali zację projektu Wisłoujścia jednoznacznie wyodrębnia się pod względem stylistyki