DSCN1463

V

sci lycac jest kuoMtkweagą utraty pracy Ala nou być i odwrotnie Juk liuwaia Durki* (1996), Czapiński (1904). Bańka (1990) niskie pocsucit jaknar* życia p rzeja wiatjące sio w ciągłym nisssdowolsniu, pssymizmis, braku poczucia sprawstwa mrrif sprzyjać utracie pracy i osłabiać Kina

Brak zatrudnię ma jeat ważnym wymiarem, który kształtuje dobroatao człowieka choć me jedynym i i pewnością nie najważniejszym, W wielu badaniach odnaleźć można hierarchie ważności sfer życia dla osób bet-robotnych. Praca zajmuje w nich wysokie miejsce, ale zawsze jest mniej ważna niż rodzina, zdrowie czy miłość (Małkowska, 1998; Derbis, Bańka, 1998; Kasprzak, 1999).

Nie tylko miejsce pracy w hierarchii ważności kształtuje subiektywny dobrostan człowieka. Również typ wartości jakim jest praca odgrywa rolę Praca, która mieści się wysoko w hierarchii wartości i dodatkowo jest wartością samą w sobie, ściślej będzie powiązana z dobro®ta nem aniżeli praca traktowana jako wartość instrumentalna. Jeśli praca jest wartością autoteliczną, a rozwój własny jednostki jest lokalizowany w aktywnoża zawodowej, to taki silny związek z pracą i rolą zawodową nazywany jest tożsamością zawodową lub zaangażowaniem „Ja” w rolę zawodową lin silniejsza tożsamość zawodowa tym wcześniej i bardziej obniży się poczucie jakości życia. Manifestuje się ona silnymi emocjami negatywnymi takimi jak szok i odrętwienie, gniew i poczucie winy, demobilizacja, skłonność do używek czy myśli samobójcze. Takie wskaźniki silnej identyfikacji zawodowej w Modelu Indywidualnej Tożsamości Zawodowej (Pertoncd Employnwit Identity Model) opisują Peregoy i Schlieber (1990; za Kalbarczyk, 1999) Nie każda praca podwyższa poczucie jakości życia. Nie każde bez-robocie obniża poczucie jakości życia. Dla kształtowania się zadowoleńia z pracy znaczenie mają cechy pracy i bezrobocia, percepcja tych zdarzeń oraz indywidualne cechy pracownika lub bezrobotnego. Wynagrodzenie, prestiż w pracy czy same czynności pracy dla różnych osób mają różną wartość. Znaczenie i koszty utraty pracy należy rozpatrywać z punktu widzenia indywidualnej sytuacji życiowej człowieka. Jeśli uprzednia praca była źródłem choroby, stresu czy degradacji człowieka, bezrobocie jest wy* bawieniem od udręki pracy i szansą na lepsze życie. Jeśli dotychczasowi* zatrudnienie przynosiło pracownikowi korzyści ekonomiczne i społeczne, to utrata pracy jest tragedią życiową.

Zważając na wielość badan prowadzonych na różnych kontynentach obserwuje się, źe bezrobocie częściej obniża jakość życia praż poczuci*' jakości życia. Ponieważ najdotkliwiej po utracie pracy jest odczuwa* ny skutek ekonomiczny, to z czasem następuje powolne obniżanie się jakości życia Z perspektywy indywidualnego człowieka skutki bezro* bocia mogą być różne, i dobre w pewnych wymiarach, i złe w innych