DSCN1467

74

finansowa może być przyczyną unikania związków małżeńskich i zakładania rodziny. Może być przyczyną preferencji nieformalnych związków partnerskich, które nie uczą odpowiedzialności i obowiązkowości.

Bezrobocie opóźnia wejście młodych ludzi w życie zawodowe przez co me mogą sprawdzić własnych kwalifikacji i umiejętności społecznych w świecie zawodowym, innym niż dotychczas znanym, edukacyjnym czy rodzinnym. Młody człowiek nie może rozwiązać podstawowych zadań rozwoju zawodowego, takich jak specyfikacja i wdrażanie. Zadanie specyfikacji to według Supera (1972) przejście od wstępnych planów zawodowych do konkretnych preferencji zawodowych. Drugie zadanie to wdrażanie czyli wejście w rolę zawodową zgodną z kompetencją zawodową. Niemożność rozwiązania tych zadań opóźnia osiągnięcie dojrzałości zawodowej czyli w efekcie opóźnia rozwój kariery zawodowej. Młoda osoba stając się bezrobotną, na starcie ma gorsze szanse osiągnięcia efektywności zawodowej w przyszłości. Przedłużający się ten stan może spowodować, że młody człowiek stanie się niezdolny do podjęcia pracy ze względu na dezaktualizację własnych kwalifikacji zawodowych i społecznych.

Znaczna część młodzieży jest przekonana o własnej skuteczności i powodzeniu życiowym. (Tyszkowa, 1993). Częste doświadczanie niepowodzenia na rynku pracy powodują frustracje i poczucie mniejszej wartości, a to może prowadzić do zjawiska wyuczonej bezradności nie tylko w obszarze zawodowym ale w życiu w ogóle (Sztumski, 1992; Bańka, 1995).

Wczesna dorosłość to okres kojarzący się ze zdrowiem i dobrym samopoczuciem. Społeczne i psychologiczne skutki bezrobocia mogą rzutować na sferę zdrowia fizycznego i psychicznego. Młodzi mężczyźni, którzy nie mogą znaleźć zatrudnienia narzekają na problemy w życiu seksualnym (Skarżyńska, 1995). Brinkmann i Potthoff zauważają znaczne pogorszenie się samopoczucia i zdrowia fizycznego u młodych bezrobotnych, którzy w ciągu półtora roku nie podjęli pracy w porównaniu z bezrobotnymi, którym to się udało (Lipka, 1992).

Z pewnością skutki bezrobocia dla młodego człowieka należy rozpatrywać w kontekście jego historii życia. Nie jest z pewnością tak, że każdy młody człowiek równie źle będzie znosił stan bezczynności zawodowej. Dla niektórych młodych mężczyzn to szansa większych zarobków „na czarno”, dla innych możliwość kontynuowania nauki w systemie innym niż dzienny Młode mężatki i mamy mogą traktować życie bez pracy jako czas na wychowywanie dzieci i zajmowanie się domem. Negatywny stosunek do pracy w ogóle, może nawet zwiększyć zadowolenie z aktualnego stanu braku pracy. Bezrobotni w wieku 15—17 lat, którzy nie przywiązują dużej wagi do zatrudnienia wykazują wyższą samoocenę i mniejszą tendencję do zachowań depresyjnych niż młodzi bezrobotni, którzy cenili sobie otrzymanie zatrudnienia (Wienefield, Tiggemann, 1994).