DSCN2083 (2)

c D

Rys. 4.88. Użytkowanie liści. A — widlaste. B — siatkowe dloniaste (brzeg blaszki karbowany), C — siatkowe pierzaste (brzeg blaszki pilkowany), D — równoległe

liścia, nawet w przypadku uszkodzenia czy zablokowania niektórych dużych żyłek. Występują dwa rodzaje użyłkowania zamkniętego: siatkowe i równoległe.

Użytkowanie siatkowe jest szeroko rozpowszechnione u roślin dwuliściennych. Wiązki są tu różnej grubości i tworzą rozgałęziony, zamknięty system, w którym wyróżniamy żyłki główne oraz boczne I, II i dalszych rzędów, tworzące obraz połączonej struktury siatkowej (rys. 4.89). Użytkowanie siatkowe może być pierzaste

Rys. 4.89. Fragment siatkowego systemu wiązek przewodzących

lub dJoniaste. W liściach o użytkowaniu pierzastym największa wiązka biegnie przez środek blaszki liściowej i tworzy jedną żyłkę główną, od której odchodzą mniejsze żyłki boczne. Przy użyłkowaniu dłoniastym kilka dużych żyłek podobnej wielkości wychodzi z podstawy blaszki liściowej w kierunku jej brzegów. Żyłki te rozgałęziają się dalej pierzasto (rys. 4.88).

Użyłkowanie równoległe charakterystyczne jest dla jednoliściennyeh. Wiązki biegną tu równolegle lub łukowato i schodzą się u szczytu liścia. Wiązki te tworzą również układ zamknięty, łącząc się ze sobą drobnymi wiązkami poprzecznymi, tzw. anastomozami (rys. 4.88 D).

Ze względu na liczbę blaszek wyróżnia się liście pojedyncze i złożone. Liście pojedyncze mają jedną blaszkę liściową, która może być cala, nie podzielona, lub podzielona na odcinki przez mniej łub bardziej głębokie wcięcia.

Blaszka nie podzielona może być różnego kształtu. Rozróżniamy więc blaszki o kształcie równowąskim, jajowatym, lancetowatym, sercowatym, strzałko-watym, nerkowatym, okrągłym, owalnym, odwrotnie jajowatym itp. Blaszka nie podzielona może być całobrzega lub jej brzeg może być piłkowany, ząbkowany czy karbowany (rys. 4.88 B, C i 4.92 B).

Blaszka podzielona może mieć wcięcia różnej głębokości. W zależności od głębokości tych wcięć rozróżniamy liście wrębne, o blaszce wcinanej najwyżej do 1/4 jej szerokości, liście klapowane, o wcięciach dochodzących do 1/3 szerokości blaszki, liście dzielne, z wcięciami sięgającymi głębiej niż do I /3 szerokości blaszki, z poszczególnymi odcinkami połączonymi tylko w ich nasadowych częściach sięgających zaledwie do 1/3 długości odcinków, wreszcie liście sieczne, u których wcięcia dochodzą prawie do połowy szerokości blaszki, czyli (przy użytkowaniu pierzastym) prawie do żyłki głównej (rys. 4.90). Wcięcia mogą być różnie skierowane: mogą zbiegać się ku podstawie blaszki liściowej — mówimy wówczas o dłonias-tym układzie wcięć — lub być zwrócone ku żyłce głównej — wówczas nazywamy ich układ pierzastym.

Liście pojedyncze o blaszce podzielonej stanowią jakby przejście do liści złożonych, składających się z kilku lub więcej blaszek liściowych, zwanych listkami. Ułożenie listków może być dłoniaste (np. u kasztanowca) lub pierzaste (np. u robinii). Listki osadzone są na wspólnym ogonku liściowym lub na wspólnej osi, zwanej osadką (rys. 4.91).

Ogonek liściowy łączy blaszkę liściową z nasadą liścia. Blaszka przechodzi w ogonek zwykle u swej podstawy, ale czasami ogonek wyrasta ze środka płaskiej blaszki liściowej (np. u nasturcji). Taki liść nazywamy tarczowym. Często liście są bezogonkowe i blaszka łączy się wprost z nasadą liścia. Takie liście nazywamy siedzącymi.

Rys. 4.90. Liście o blaszkach podzielonych. A — pierzaslowrębny. B — dłoniastoklapowany. C — pierza-stodzielny, D — pierzastosieczny

201