DSCN3979 (3)

Tracimy środowiskowe działają iiajbiiiit/.ie| Inlciuywnie mi najwrażliwsze populacjo (dzieci, ludzie starzy. Chorzy). Wiele iriici/.n może wykazywać działanie mutagenne i teratogen-nc. co uwidoczni się w pr/y.szłycll po-l(« len i ach.

Przyczyną licznych zatruć może być żywność zanieczyszczona substancjami chemicznymi przenikającymi ze środowiska, a także dodawanymi celowo¹'. Ze względu na szerokie zastosowanie tworzyw sztucznych w budownictwie mieszkaniowym, materiałach izolacyjnych, wykończeniowych. dekoracyjnych, tnplccrskich zwiększa się możliwość /utruć substancjami emitowanymi z tych materiałów. Coraz powszechniejsze .stosowanie środków chemicznych w gospodarstwie domowym (detergenty, kosmetyki. środki myjące, czyszczące itp.l mas być przyczyną narażenia na czynniki szkodliwe⁴. Od wiciu lat obserwuje się również wzrost liczby zatrać lekami.

4.4.3. Metody oceny narażenia na działanie trucizn

O narażeniu na zatrucia można mówić, gdy zachodzi kontakt z trucizną w warunkach pracy zawodowej lub w toku życia codziennego. Ważnym elementem oceny jest monitoring'¹ środowiska (por. rozdz. 4.2) i monitoring biologiczny.

Monitoring biologiczny - opiera aóę na badaniu stężeń trucizn w materiale biologicznym. Określa się stężę-

psulitwp łuni/H i i ||| (taroty ikAry. • itliic tiiićiinie idltkigor /mWka

nia trucizn lub ich metabolitów we krwi, moczu, powietrzu wydychanym, włosach oraz skutki Ich działania tnp. aktywności enzymów). Uzyskane wyniki porównuje się z wartościami dopuszczalnych stężeń biologicznych (DSBl. Samo wykrycie obecności trucizny lub jej metabolitu jest dowodem na to. że istnieje narażenie na truciznę i zachodzi jej wchłanianie, mimo iż nie jest to ilościowy wskaźnik narażę-rnla, .

W celu ilościowej oceny stopniu narażenia lub zatrucia wykonuje się testy ekspozycji zwune też biochemicznymi testami ekspozycji lub biochemicznymi wskaźnikami wchłanianiu tBWW). Opracowanie testu ekspozycji jest możliwe tylko za pomocą badań na ludziach. Warunkiem opracowania jest znajomość:

■    kinetyki wchłaniania i wydalania trucizny i jej metabolitów (co pozwala wybrać najlepszy materiał biologiczny i określić optymalny czas pobierania próbek materiału biologicznego do badań).

■    metabolizmu trucizny.

Ogólnie znane i stosowane są testy

ekspozycji opracowane do oceny narażenia na: benzen, toluen, ksylen, ecylobenzen. fenoi. anilinę, trójchloroetylen. nitrobenzen, benzydynę, dwusiarczek węgla, paradon. DDT.

Do bezpośredniej oceny narażenia można stosować także wskaźniki immunologiczne i genetyczne, które stanowią „sygnały" ciągłego procesu przebiegającego od ekspozycji do wynikającej / niej choroby. Pozwalają

wlmiotó* uiyi&u,

one określić narażenie na czynnik środowisku przenikający do organizmu wszystkimi drogami i. różnych elementów ‘irndowiukn. Nieswoistym wskaźnikiem oddziaływania środowiska mogli być zmiany w DNA.

Znaczna przeszkodą w stosowaniu wskaźników biologicznych w dużych badaniach populacyjnych jest konieczność pobierania materiału biologicznego⁴^ Ponadto swoistość wielu wskaźników oraz ich /nuczenie zdrowotne jem ciągle niejasne i ich sprecyzowanie wymuga duls/.ycli badań.

4.5. Zanieczyszczenia powietrza Hanna Zyńtewlcz

Gsłowick w ciągu doby zużywa łU -14 lys. dm' powietrza. Ta wielka objętość powietrza potrzebna ludzkiemu organizmowi powoduje, że nawet niewielkie stężenie szkodliwych czynników. utrzymujące się przez dłuższy czas w powietrzu, może powodować poważne następstwa.

Stan powietrza atmosferycznego w Polsce jest ogólnie zły; w wielu regionach kraju zanieczyszczenia przekraczają dopuszczalne normy (por. rozdz. 4.2).

Zanieczyszczenie powietrza oznacza wprowadzenie do atmosfery substancji stałych, ciekłych, gazowych w ilościach, które mogą ujemnie wpływać na zdrowie człowieka, przyrodę żywą. klimat, glebę, wodę lub powodować inne szkody w środowisku (por. rozdz. 4.2),

Zanieczyszczenia powietrzu dzielimy nu:

■    pyłowe.

■    chemiczne,

■    biologiczne.

Pochodzą one ze źródeł naturalnych I sztucznych.

Podstawowymi zanieczyszczeniami powietrza atmosferycznego są: tlenki węgla, siarki i azotu, związki ołowiu i innych metali ciężkich, węglowodory aromatyczne i alifatyczną oraz ich pochodne chlorowcowe, związki fluoru, siarkowodór, chlorowodór.

Zanieczyszczone powietrze:-staje się zagrożeniem dla środowisku. Powoduje zanieczyszczenie wody. gleby, szaty roślinnej, może być przyczynił zmian klimatycznych, powoduje zwiększoną korozję, działa szkodliwie na budynki i inne materiały.

Skutkiem zanieczyszczeń powietrza mogą być zatrucia:

■    ostre.

■    podostre.

■    przewlekłe.

Do zatrać ostrych dochodzi w przypadku wystąpienia smogu lub nagłego uwolnienia dużych ilości substancji toksycznych w wyniku awarii przemysłowych. Mniej zauważalne, choć hardziej typowe, są skutki długotrwałego narażenia na zanieczyszczenia powietrza.

Udowodniono dodatnią korelację między zanieczyszczeniem powietrza s częstością występowania lub nasilenia objawów takich chorób, jak zapalenia oskrzeli, rozedma pluć. dychawica oskrzelowa i nowotwory. Bardzo trudne jest dokładne > pdne sprecy/o¹

•tow oy¹ł W¹ M² P¹fjcnuml im

1

S/e/fgd¹4 <n4»OK mrowi iwfck¹;^{1 1} innO¹o rui

2

|rcł M «I(V» ud;Wd.MmQ(l.