DSCN6121

669

CZYISTNIAŁY STRZECHY BUDOWLANE?

jako ekspert do spraw
ę przydomkiem un vero
ako główną zaletę dzia-
irlera (III): —probissimo
Allemania **. Podobnie

_irrisiym szczeblem wiedzy osiągalnej w obrębie strzechy. Wiedza ta miała charter hermetyczny. Jeszcze w 1459 r. artykuł 13 statutu ratyzbońskiego zastrzega tajemnicę sposobu uzyskiwania elewacji z planu". Słusznie zatem Franki widzi * tym elemencie wiedzy budowlanej „sekret murarza średniowiecznego" **. Nie jest to tylko opinia dzisiejszego badacza. Źródła z epoki dają wielokrotnie wyraz znaczeniu, jakie łączyli współcześni z tym kręgiem zagadnień. Tak np. źródło _z r. 1200 określa budowniczego zamku w Andres koło Saint-Omer w następujący sposób .„doctum geometricalis operis magistrum Symonem... hic et illic iam in mente eonceptum rei opus non tam in virga qnam in oculorum pertica geomet-rl-cantem...²⁹. Budowniczy francuski Jean Mignot, powołany

Mateusz Roritzer we wspomnianej już książeczce o fiali poucza o ..wydłużonym dziele kamieniarskim, jak ono wynika z geomerycznej zasady”. Ciekawe, że zarówno Roritzer, jak Ą współczesny mu Norymberczyk Hans Schmuttermayer. wywodzą swoje wiadomości od praskich Parterów*². Średniowiecze nie byłoby średniowieczem, gdyby z tymi geometrycznymi formułami i receptami nie łączyło odziedziczonych z antyku elementów platońskiej mitologii i geometrycznej kosmologii oraz identyfikowania pojęć etycznych i estetycznych **. Stąd wzięły początek niektóre romantyczne koncepcje na temat symbolicznego i mistycznego charakteru wiedzy strzech budowlanych, a nie tylko w mistyfikacjach historiografii masońskiej, jak sądzi Wyrobisz. Co jednak jest przede wszystkim istotne, to wynikająca z podanych faktów jednolitość geometrycznej metody budowniczych gotyckich w różnych okresach i w różnych krajach oraz bezpośrednie świadectwo Roritzera o przekazywaniu ze strzechy do strzechy rudymentów tej hermetycznej wiedzy. Nie po-podobna zatem odmówić słuszności poglądom takich badaczy jak Pevsner. którzy widzą w strzechach elementy ciągłości i tradycji, stanowiące m. in. odpowiednik nieistniejącego oficjalnego szkolnictwa typu technicznego*⁴. Charakter strzech, zwłaszcza katedralnych, jako ognisk postępu technicznego*³ i konsekwentnego rozwoju koncepcji architektonicznych nie doszedł do głosu w pracy Wyrobisza. Podobnie pominięty został bardzo istotny rys ustroju wewnętrznego strzechy, polegający na możliwości awansu niektórych mistrzów do odpowiedzialnej funkcji głównego budowniczego **. Możliwości tego rodzaju nie istniały w ciasnych ramach organizacji cechowej.

27 por. P. Janner, Die Bauhiltten des deutschen Mittelalters, Lelpzlg 1876, s 44.

*8 p. Franki, The secret ot the mediaeral masons, ..The Art Bulietln" t. XXVII, IMS, 8. 46—64.

2B V. M o r t e t, Recueil des teites relati/s ć {'Malołrt de VarchiteetiiTe et & la conUtfton des architectes en XIIe et XIII* s. t. II, Parts 1929, s. 190.

so Annali della fabtrrica del duomo di Milano, wyd. C Caetano, t. I. MUano 1(77. &. ZH.

si H. BlebenhUner, Deutsche Kunst!er am Matldnder Dom, Munchen 1M4. reamii ar 7, 8. 69.

32 Por. M. Roritzer, op. clt. i H. Schmuttermayer. Ftelenbiichlein. wyd w „Anzelger ftlr Kunde der Deutschen Vorzełt“, 1881, a. 3.

38 Por. P. Franki, op. clt., s. 60.

u N. P e v s n e r, Zur Geschichte des Arehitektenberufs, ..Kritische Uerlchte" i. iv 1931/32.

u świadectwem zainteresowań, technicznych 1 Ich wszechstronności w obrębię strzech budowlanych średniowiecza Jest notatnik VUlarda d’Honnecourt, por. J. Q 1 m p * i.    bdru-

4eurs de cathidrales, Bourges 1959, s. 114.

3« Na temat zakresu odpowiedzialności budowniczego średnlow lecznego por. P. Boom, °P. clt., ś. 27 n.