DSCN6430 (Kopiowanie)

komórkami, noszącymi nazwechoanocylów lubkomórek kołnierzykowych. Mają one butelkowaty kształt i posiadają wić, której ruchy przesuwają wodą w jamie ciała. W mezoglci występują także komórki pełzakowate (amebocyty); wytwarzają one tą galaretowatą substancją a także elementy wzmacniające szkieletu, poza tym zbierają substancje pokarmowe z innych komórek, pobierają produkty przemiany materii, zaś w razie potrzeby mogą przekształcać się w komórki nabłonkowe. Z amebocytów powstają także komórki płciowe, rozproszone w mezoglci. Bardzo interesująca jest struktura norocytów - komórek, przebijających całą ścianą i zawierających otwór w cytoplazmie, przez który przepływa woda. Duże kolonie gąbek posiadają szerokie kanały, wysłane częściowo choanocytami.

Gąbki filtrują wodę, która wnika przez otwory i jest przesuwana (dzięki ruchom witek) ku ptworowi wyrzutowemu. Wszystkie cząstki organiczne odccdzane są i fagocytowane jako pokarm; dokonują tego komórki kołnierzykowe, wspomagane przez amebocyty.

Zwierzęta te wykazują olbrzymie zdolności regeneracyjne: gąbkę można przetrzeć przez sito, a pojedyncze, pooddzielane komórki po pewnym czasie połączą się w żywy organizm.

Gąbki rozmnażają się na drodze płciowej, wytwarzając gamety męskie i żeńskie, zawarte w mezoglci. Zapłodnienie jest krzyżowe, a zatem jaja zapłodnione zostają przez plemniki nadpływające od innych gąbek. Podziały mitotyczne zygoty prowadzą do powstania “blastuli wywróconej na drugą stronę" (tzn. zaopatrzonej w wici od strony jamy ciała) i czerpiącej pokarm z osobników rodzicielskich. Po osiągnięciu odpowiedniego etapu rozwojowego zarodek wywraca się przez otwór gębowy rzęskami na zewnątrz, opuszcza mezogleę osobników rodzicielskich i - poruszając się z pomocą tzęsek - odpływa. Po jakimś czasie larwa osiada na dnie, komórki zopatrzone w wici wpuklają się do wnętrza ciała, tworząc warstwę choanocytów i gąbka rozpoczyna następny etap życia.

Szkielety niektórych gąbek rogowych (Ceraospongia) od najdawniejszych czasów miały znaczenie gospodarcze, ponieważ używano ich do szorowania ciała. Nie wytwarzają one igiełek krzemionkowych, lecz wyłącznie włókienka rogowe (o budowie białkowej), a zatem po usunięciu wszystkich części miękkich sprężysty szkielet można używać do mycia. Od starożytności w tym celu poławiana jest gabka grecka (Spongia officinalis).

Większość gatunków gąbek zamieszkuje wody morskie. Gąbki słodkowodne (Spongillidae) to jedna rodzina w gromadzie krzemionkowych, spośród której w wodach Polski pospolite są: nadecznik (Euspongilla lacustris), żyjący w wodach jezior i przypominający swym kształtem koralowce, orazefydacja (EphydatiaJluvialilis), która tworzy kożuchowate lub bryłowate kolonie.

7.4.63. Podkrólestwo: Tkankowce właściwe (Eumetaioa)

Zaliczamy tu wszystkie pozostałe zwierzęta: są to więc organizmy wielokomórkowe o zróżnicowanych tkankach.

7.4.63.1. Typ: Jamochłony (Coelenterata)

Spośród około 10 000 znanych gatunków jamochłonów większość zamieszkuje morza. Są to zwierzęta o symetrii promienistej, zwykle dwuwarstwowej budowie ciała i dobrze wykształconej jamie chłonąco-trawiącej (obecności której zawdzięczają swą nazwę “jamochłonów”; gr.: coel ■ jama, enleron - jelito). Dzielimy je na dwa podtypy: Parzydełkowce (Cnidaria). które w warstwie zewnętrznej (ektodermie) zawierają komórki parzydełkowe oraz Żcbropławy (Cienophora), które nie mają parzydełek.

Ciało jamochłonów tworzy różnie wykształcona ściana, otaczająca jamę chłonąco-traw iącą i zbudowana z dwóch warstw komórek (zewnętrznego nabłonka ektodęrmałnego i wewnętrznego nabłonka entodermalncgo); pomiędzy tymi dwiema warstwami występuje tzw.; o różnej budowie u poszczególnych gatunków, zazwyczaj zawierająca tzw.