DSCN6560 (Kopiowanie)

10 Biologia - repetytorium dla maturzystów i kandydatów na uczelnie iu

Tabela 8-II. Klasyfikacja komórek jajowych

Lp.	Podział na typy w zależności od ilości żółtka	Przykłady występowania	Charakterystyka
1	Polilecytalnc	ptaki, gady, stekowce, niektóre ryby	bogate w deutoplazmę, duże; zapewniają pełny rozwój embrionalny
2	Mezolecytalne	płazy, owady, ryby dwudyszne, jesiotrowate	średnia ilość deutoplazmy; rozwój zarodka do okresu larwalnego
3	Oligolecytalne	ssaki	ubogożółtkowe; cały rozwój zarodkowy wewnątrz macicy

Lp.	Podział w zależności od rozmieszczenia występowania żółtka	Przykłady występowania	Charakterystyka
1	Izolecytalne (hololccytalnc)	ssaki	Rozmieszczenie deutoplazmy równomierne lub prawie równomierne
2	Anizolecytalne		Rozmieszczenie żółtka nierównomierne
a.	telolecytalne	ptaki, ryby, płazy	Deutoplazma skupiona na biegunie, tworzy biegun wegetatywny
b.	cen troi ccytalnc	owady	Deutoplazma skupiona w centrum komórki

Tylko jeden plemnik może połączyć się z komórką jajową; w ten sposób z dwóch haploidalnydi gamet powstaje diploidalny organizm (zygota), natomiast gdyby istniała możliwość wniknięcia .więcej niż jednego plemnika, liczba chromosomów byłaby większa od diploidalnej. Wyjaśnienie mechanizmu, dzięki któremu wyeliminowana zostaje możliwość wniknięcia do owocyta więcej niż jednego plemnika, to odkrycia kilku ostatnich lat. Jak widać na ryc. 8-1, komórka jajowa jest otoczona otoczki przezroczystą oraz zgrupowaniem komórek, tworzących tzw. wieniec promienisty. To właśnie otoczka przezroczysta zawiera receptory dla plemników; umożliwia ona „wybieranie” przez komórkę jajową właściwego plemnika do zapłodnienia. Spośród ssaków zjawisko to naj lepiej zostało zbadane u myszy. Otoczka przezroczysta jaja myszy zbudowana jest z 3 glikoprotein, oznaczonych symbolami ZP1. ZP2 i ZP3; receptorem dla plemników jest ZP3. GlikoproteinyZP2 iZP3 połączone są razem w bardzo długie łańcuchy, a łańcuchy te z kolei są powiązane cząsteczkami ZP1 w otoczkę. ZP3 łączyć się może jedynie z plemnikami o nienaruszonych akrosomach, przy czym połączenie następuje przez cząsteczkę cukru prostego. W momencie połączenia receptora z plemnikiem następuje tzw. reakcja korowi -błona komórki jajowej łączy się z błoną organeli, zwanej ziarnem korowym (ang.: cortica!granule) i zawierającej enzymy. Ziarna uwalniają zawarte w nich enzymy, co powoduje zmianę budowy glikoprotein ZP3; po zmianie struktury białka te przestają pełnić fiinkcję receptorów dla plemników i dalsze łączenie się plemników z komórką jajową staje się niemożliwe. Wyniki obecnie prowadzonych badań wskazują, że ów mechanizm w przypadku człowieka jest podobny do opisanego u myszy.

Natomiast u jeżowców i bezkręgowców morskich komórka jajowa ma dwie otoczki: grubą, galaretowatą warstwę zewnętrzną i cieńszą warstwę wewnętrzną (błonę żółtkową). Węglowodan w otoczce galaretowatej wywołuje reakcję akrosomalną, zaś glikoproteid w błonic żółtków §j odpowiedzialny jest za specyficzne gatunkowo wiązanie plemnika. U niektórych gatunków i ryb osłony jajowe są grube i twarde, zaś plemniki wnikają przez specjalne otwory (tzw mikrnpyie); u tych gatunków plemniki pozbawione są akrosomów.