DSCN7905

12

szy od europejskiego, ma krótszy pysk, mniejszy gruczoł strojowy oraz HM

„y skład chemiczny jego wydzieliny (Brołim, 1963). Obydwa gatunk. wykazy podobne preferencje pokarmowe (DaniIov i Kanshiev, 1983). Rozmą się nato, miast potencjałem rozrodczym. U bobra europejskiego tylko 7-8% samic w wj_e, ku 1,5-2 lat przystępuje do rozmnoży, a u kanadyjskiego — do 20%. W śród doro.

sfych u bobra europejskiego 50-60% samic uczestniczy w rozmnoży, natomiast u kanadyjskiego - 70-80%. Przeciętna wielkość miotu wynosi 1,9 u bobra euro-pejskiego i 3,2 - u bobra kanadyjskiego (DaniIov i Kanshiev, 1983).

Wspólna fauna pasożytów zewnętrznych i wewnętrznych dowodzi wspólnego pochodzenia bobrów europejskich i kanadyjskich. Szczególnie interesujące są tu chrząszcz Platypsyllus castoris Rits. oraz nicień przewodu pokarmowego Tra-yassosius rufus Khalil (Lavrov, 1983).

Rozmieszczenie

W drugiej połowie XIX wieku bóbr został niemal całkowicie wytępiony w Eurazji. Środki przedsiębrane w ostatnich dziesięcioleciach, mianowicie ochrona i reintrodukcje bobrów w różnych krajach Europy i Azji, powodują powrót bobra do dawnego areału występowania. Powrócił on do Szwecji, Finlandii, Szwajcarii, Polski i Rosji (Piechocki, 1989). Obecnie bobry występują wyspowo od południowej Francji (dolina Rodanu), poprzez Skandynawię po Syberię i płd.-zachodnią Mongolię.

Na początku XX wieku nieliczne populacje bobra europejskiego zachowały się tylko w Norwegii, wschodnich Niemczech, Francji, Polsce, b. ZSRR i w Mongolii (Żurowski, 1983). Reintrodukcje podjęto najwcześniej w Skandynawii, następnie w b. Związku Radzieckim, a począwszy od lat sześćdziesiątych w innych krajach Europy. W Norwegii, Szwecji, b. Związku Radzieckim i Finlandii populacje bobrów wkrótce osiągnęły liczebność wymagającą redukcji. W Finlandii dotyczy to, niestety, tylko introdukowanego bobra kanadyjskiego. Odbudowa pogłowia jest znacznie zaawansowana we Francji i w Polsce. We wschodnich Niemczech pod ochroną jest ok. 400 bobrów. W zachodnich Niemczech, Austrii i Szwajcarii rozpoczęto introdukcje, w Anglii i b. Jugosławii rozważane są takie możliwości (Żurowski, 1983).

W 1988 r. bobry podgatunku Castorfiber albicus reintrodukowano do Bies-bosch, projektowanego parku narodowego w Holandii (51°45’N, 4°50 E), gdzie

wyginęły one wkrótce po 1800 r. (Nolet i in., 1994).    »

W Eurazji bobry zasiedlają różne szerokości geograficzne: od strefy borea nej po subtropik, natomiast w Ameryce Północnej zasięg ich obejmuje całą szerokość kontynentu. Prześladowanie ze strony człowieka doprowa zi o w połowie XIX wieku do tego, że bóbr ostał się w zaledwie kilku refugiach. |

nimi: dolny bieg Rodanu, środkowy bieg Elby, południowa Norwegia, dorzecze Niemna, obszar od Berezyny po górny bieg Dniepru, okolice Woroneża, rezerwat Kondo-Soswa na północnym Uralu, dorzecze Jeniseju pomiędzy górami Sa-jany a Tannu oraz na pograniczu chińsko-mongolskim (Niethammer i Krapp, 1978).

Zmiany w rozmieszczeniu bobrów w Europie od XII wieku do chwili obecnej przedstawiają mapy (ryc. 1 a-h) opracowane przez Verona (1992).

Zasięg występowania bobra w Europie pozostawał niezmienny do ok. XII wieku (Veron, 1992). Bobry występowały wówczas w całej Europie z wyjątkiem Irlandii, Danii, Włoch i Grecji. W XIII wieku bobry wyginęły w Anglii i Walii, pozostając w Szkocji. W XVI wieku bóbr ustąpił z Wysp Brytyjskich, z Belgii i Transylwanii. W XVII stuleciu bobry wyginęły na Półwyspie Iberyjskim oraz w zachodniej Francji. W Finlandii bóbr wykazał znaczne zmniejszenie zasięgu. W XVIII stuleciu nastąpił dalszy regres zasięgu bobra w zachodniej Europie oraz znaczne rozrzedzenie populacji bobrów w Rosji. Na początku XIX wieku bóbr ustąpił z Mołdawii, a do końca stulecia - z Jugosławii, Węgier, Austrii, Czechosłowacji, Szwecji, Holandii, Finlandii, Szwajcarii i Armenii. Na początku XX wieku bóbr ostał się tylko w niewielkich koloniach: we Francji nad Rodanem, w Niemczech nad Elbą, w Polsce, na południu Norwegii, na Białorusi (Berezyna, Soj), Ukrainie (Prypeć, Tietierev), w Rosji (Woroneż, Kondo-Soswa) i w Tuwie (nad Jenisejem) oraz w Mongolii (Bulungun).

Przyczyną tego stopniowego ograniczania zasięgu występowania bobrów było początkowo polowanie (dla futra, mięsa i stroju bobrowego), a w późniejszych wiekach postępujące zmiany w krajobrazie i intensyfikacja rolnictwa.

Obecny zasięg występowania bobra rozciąga się od Norwegii (3°W) na zachodzie po basen Amura (141°E) na wschodzie i od dolnego Rodanu (44°N), basenów rzek Urangu (Chiny) i Bułgan (Mongolia; ok. 46°N) na południu po koło polarne w Skandynawii, europejskiej i syberyjskiej części Rosji (66°30'.\) na północy (Żurowski, 1989). W obrębie tego ogromnego areału bóbr występuje jednak wyspowo.

Zasięgi poszczególnych podgatunków nie zachodzą na siebie. I tak. bóbr łabski (C. fiber albicus) zasiedla środkowy bieg Łaby, od miejsca powyżej miasta Torgau do mniej więcej kilku kilometrów powyżej Magdeburga, jak również w okolicach ujść rzek Saale i Muldę (Brehm, 1963).

Przed wybuchem II wojny światowej liczebność tej populacji szacowano na 330 osobników. Po działaniach wojennych jej liczebność zmalała, również w wyniku gruźlicy.

Bóbr szwedzki (C. fiber fiber) zasiedla wyłącznie półwysep skandynawski. Jasno ubarwiony bóbr z Rodanu (C. fiber galliac) występuje w delcie tej rzeki. Ciemno ubarwiony bóbr wiślany (C. fiber yistulanus) ma rozległy zasięg w dorzeczu Wisły i Dniepru. Bardzo jasno umaszczony bóbr uralski (C. fiber pohlei)